روزنامەنگاری کودک و نوجوان در کردستان؛ ضرورتها، چالشها و راهکارها / قباد آرش

روزنامه نگاری کودک و نوجوان یکی از حوزه های تخصصی و حساس در عرصه رسانه است که نیازمند توجه ویژه به نیازها، حقوق و مسائل خاص این گروه سنی است. انتشار تصویر کودک قربانی خشونت خانگی در سنندج، بار دیگر اهمیت این حوزه را به ما یادآوری می کند. این واقعه تلخ نه تنها نشان دهنده آسیبهای اجتماعی عمیق در جامعه است، بلکه ضرورت پرداختن به موضوعات مرتبط با کودکان و نوجوانان را در رسانه ها پررنگتر میکند. روزنامه نگاری کودک و نوجوان باید بتواند در عین حفظ حریم خصوصی و حقوق کودکان، به بررسی مسائل آنها بپردازد و صدایی برای بیصدایان باشد.
روزنامه نگاری کودک و نوجوان به تولید محتوای رسانه ای اختصاص دارد که سوژە اصلی در آن کودکان و نوجوانان هستند. این محتوا می تواند شامل خبر، گزارش، تحلیل، مصاحبه، یادداشت و سایر قالب های رسانه ای باشد. هدف اصلی این نوع روزنامه نگاری، علاوە بر اطلاع رسانی، صیانت از حریم خصوصی کودکان و نوجوانان است. روزنامه نگاری کودک و نوجوان می تواند با پرداختن به مسائل حقوقی، اجتماعی و روانی کودکان، آگاهی عمومی را افزایش دهد و به بهبود شرایط زندگی آنها کمک کند. روزنامه نگاری کودک و نوجوان باید به گونه ای عمل کند که از حریم خصوصی و حقوق کودکان محافظت کند. انتشار تصاویر و اطلاعات شخصی کودکان، به ویژه در موارد حساس مانند خشونت خانگی، باید با دقت و حساسیت بالا انجام پذیرد چراکه هر گونه اشتباه در این حوزه می تواند به حریم خصوصی آنها آسیب بزند و حتی باعث قضاوتهای ناعادلانه در جامعه و یا باعث تشدید آسیب‌های روانی شود.

انتشار تصویر یا اطلاعات هویتی کودک، می‌تواند او را در معرض خطرات بیشتر قرار دهد
نقض حقوق کودکان و نوجوانان در رسانه‌ها، به‌ویژه در مواردی مانند انتشار تصاویر کودکان قربانی خشونت، کودکان کار، کودکان خیابانی، کودکان بزهکار، موضوعی بسیار حساس و مهم است. در مورد کودک قربانی خشونت خانگی در سنندج، انتشار تصویر او بدون در نظر گرفتن مصالح عالیه کودک، ممکن است نقض حقوق او محسوب شود. بهزیستی کردستان باید آموزش دهنده رسانه ها در امر چگونگی صیانت از حقوق کودکان باشد. انتشار تصاویر یا اطلاعاتی که هویت کودک را فاش می‌کند، می‌تواند او را در معرض خطرات بیشتری قرار دهد و حتی باعث شود که در آینده با مشکلات اجتماعی و روانی بیشتری مواجه شود.

رسانەها و سازمان‌های خبری باید مفاد پروتکل های حقوق کودک را رعایت کنند
در چنین مواردی، رسانه‌ها باید به اصول اخلاقی و حقوقی پایبند باشند و از انتشار تصاویر یا اطلاعاتی که هویت کودک را آشکار می‌کند، خودداری کنند. به جای آن، می‌توانند با رعایت حریم خصوصی کودک، به افزایش آگاهی عمومی درباره موضوع خشونت خانگی و حمایت از قربانیان کمک کنند.
انتشار تصویر کودک قربانی خشونت خانگی در سنندج، نه‌تنها یک تراژدی انسانی را برجسته کرد، بلکه ضعف‌های جدی در سواد رسانه‌ای و نقض حقوق کودکان و نوجوانان در رسانه‌های کردستان را نیز آشکار ساخت. این اتفاق نشان‌دهنده ضرورت توجه جدی به روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان و ایجاد تغییرات اساسی در نحوه پوشش خبری موارد مرتبط با کودکان است.
انتشار تصویر این دختربچه بدون رعایت حریم خصوصی او، نشان‌دهنده عدم شناخت کافی خبرنگاران و رسانه‌ها از اصول حقوقی در پوشش خبری کودکان است. بسیاری از خبرنگاران ممکن است از عواقب روانی و اجتماعی افشای هویت کودکان قربانی خشونت آگاه نباشند یا اهمیت آن را درک نکنند و متاسفانه در حال حاضر، کمبود توجه به این حوزه در رسانه‌های کردستان مشهود است.
به همین دلیل رسانه‌ها و سازمان‌های خبری باید دستورالعمل‌های مشخصی را برای پوشش خبری کودکان تدوین کنند. این دستورالعمل‌ها باید شامل مواردی مانند عدم افشای هویت کودکان، استفاده از نام‌های مستعار و تغییر تصاویر برای محافظت از حریم خصوصی آن‌ها باشد. همچنین رسانه‌ها باید بخش‌های تخصصی برای پرداختن به مسائل کودکان و نوجوانان ایجاد کنند. این بخش‌ها باید توسط افرادی اداره شوند که در حوزه حقوق کودک و روانشناسی کودک تخصص دارند.
از سوی دیگر رسانه‌ها باید با تولید محتوای آگاه‌کننده، جامعه را نسبت به حقوق کودکان و عواقب نقض این حقوق حساس کنند و با افزایش آگاهی عمومی درباره خشونت خانگی و تأثیرات آن بر کودکان، می‌توانند به پیشگیری از چنین مواردی در آینده کمک کنند و همچنین باید مکانیسم‌هایی برای گزارش‌دهی و بررسی موارد نقض حقوق کودکان در رسانه‌ها توسط بهزیستی تدوین و به آگاهی رسانه ها برسد.
انتشار تصویر دختربچه قربانی خشونت خانگی در سنندج، نه‌تنها یک هشدار جدی درباره ضعف سواد رسانه‌ای و نقض حقوق کودکان در رسانه‌های کردستان است، بلکه نشان‌دهنده ضرورت توجه به روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان به‌عنوان یک حوزه تخصصی است. با تقویت سواد رسانه‌ای، تدوین دستورالعمل‌های اخلاقی و ایجاد بخش‌های تخصصی در رسانه‌ها، می‌توان از حقوق کودکان محافظت کرد و به افزایش آگاهی عمومی درباره مسائل مهمی مانند خشونت خانگی کمک کرد و اعتماد عمومی به رسانه‌ها را نیز افزایش داد.
در موارد انتشار تصاویر کودکان قربانی خشونت، ضروری است که نهادهای نظارتی و متولی وارد عمل شوند و به بررسی دقیق این موضوع بپردازند. همچنین، باید اقدامات لازم برای حمایت از کودک قربانی و خانواده‌اش انجام شود تا از تکرار چنین اشتباهاتی جلوگیری گردد.
در خبرها آمد که در دادگستری کردستان دستور ویژه برای رسیدگی به پرونده دختربچه قربانی خشونت خانگی صادر شده است. دادگستری به عنوان نهاد قضایی مسئول، در صورت نقض قوانین حقوق کودک، باید با صدور دستورالعمل‌های مشخص به نهادهای مرتبط و رسانه ها، از تکرار چنین اشتباهاتی در آینده جلوگیری کند.
نقض گسترده حقوق کودک و زیرپاگذاشتن مفاد کنوانسیون حقوق کودک که ایران در سال ۱۳۷۲ به آن ملحق شده است، به وفور در مورد کودک قربانی خشونت خانگی در سنندج مشهود است. به استناد بند یک ماده سه کنوانسیون حقوق کودک در تمام اقدامات مربوط به کودکان که توسط مؤسسات رفاه اجتماعی عمومی و یاخصوصی، دادگاه‌ها، مقامات اجرایی، یا ارگانهای حقوقی انجام‌ می‌شود، منافع کودک از اهم ملاحظات می‌باشد، بنابراین به استناد این ماده و سایر مواد کنواکسیون، کسانی که تصویر شکنجه دیده دختربچه قربانی خشونت را در اختیار رسانه ها قرار داده اند، حقوق کودک را نقض کرده است.

بهزیستی کردستان اطلاعات هویتی و تصویر کودک را منتشر نکرده است
محسن شجاعی معاون امور اجتماعی بهزیستی کردستان به کوردنامه می گوید: ما بعنوان بهزیستی هرگز این تصاویر را در اختیار رسانه ها قرار نداده ایم و پس از آنکه از پدر این دختربچه در مورد چگونگی انتشار این تصاویر سوال کرده ایم جواب داده که این تصاویر توسط همسایه ها گرفته شده است.
وی همچنین اشاره کرد که: رعایت پروتکل های مرتبط با حقوق کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است و ما در مورد تمامی جامعه هدفمان متعهد به رعایت این پروتکلها هستیم در ضمن تبدیل آسیب دیدگان خشونت خانگی به سوژه خبری و تبلیغاتی می تواند ما را از ماموریت و مسئولیت اصلی مان در محافظت از آسیب دیدگان دور کند.
شجاعی با انتقاد از مدرسه ای که کودک قربانی خشونت خانگی در آن درس می خواند، گفت: در بررسی خشونت های خانگی بدنبال یافتن مقصر نیستیم بلکه بدنبال راه حل و راهکار هستیم و تلاش می کنیم حساسیت را نسبت به مساله بیشتر کنیم اما جای بسی تعجب است که مدرسه بصورت روزانه با این کودک تعامل داشته اما هرگز در مورد تغییراتی که در صورت و ظاهر این کودک ایجاد شده، تحقیق نکرده و یا اورژانس اجتماعی را مطلع نکرده اند.
وی افزود: بر اساس پیمان نامه حقوق کودک و پروتکلهای سازمان بهزیستی در موارد خشونت خانگی علیه کودکان و نوجوانان، بخاطر حفظ عزت و کرامت افراد اطلاعات هویتی و نام و تصاویر فرد آسیب دیده مطلقا نباید منتشر شود و این کودک فردا و پس فردا در محیط مدرسه و محله و جامعه ممکن است دچار یاس و آسیب روانی بیشتر شود.
به گفته وی همکاران بهزیستی مجددا دیروز از وضعیت نگهداری این کودک در منزل بازدید داشته اند و خوشبختانه در شرایط روحی و محیطی آرامی زندگی می کند.
کنشگران مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در حوزه حقوق کودک نیز نقش مهمی در این زمینه دارند. آن‌ها می‌توانند با انجام اقداماتی به آگاه‌سازی و اصلاح این رویه کمک کنند. همچنین برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای کارکنان نهادهای مرتبط با کودکان، به ویژه در مورد حقوق کودک و حریم خصوصی، می‌تواند از تکرار چنین اشتباهاتی جلوگیری کند. کنشگران می‌توانند با ارائه حمایت‌های روانی و حقوقی به کودک و خانواده‌اش، از آن‌ها در برابر پیامدهای منفی این اقدام محافظت کنند. آنها با اطلاع‌رسانی عمومی و جلب توجه رسانه‌ها و جامعه، می‌توانند نهادهای مسئول را به پاسخگویی و اصلاح رویه‌های خود وادار کنند.