جشنواره‌ای به زیبایی و رنگارنگی لباس کُردی

کردنامه: ۲۸ غرفه از البسه مناطق کردنشین کشور و ۲۲ قاب تابلو عکس از پوشش‌های کُردی، به دلیل برگزاری نخستین جشنواره و نمایشگاه مد و لباس کردی در عمارت خسروآباد سنندج قرار گرفته‌اند. غرفه کلانه و دوخوا (غذای محلی کردستان) نیز همچون جشنواره‌های دیگر در این مکان وجود دارد.

از سمت راست حیاط به سراغ اولین غرفه که لباس مردانه است، می‌روم؛ یک نفر پارچه فروش در آنجا نشسته و منتظر خریداران است. او به ما می‌گوید: چون قیمت دلار بالا رفته است ما پارچه خارجی را دیگر نمی‌خریم و پارچه تولید داخلی را استفاده می‌کنیم، چون هم کیفیت لازم را دارد و هم قیمت آن به صرفه است.

پیمان حسین پناهی که از ۱۵ سال پیش تاکنون در شهر سنندج پارچه فروش است، از نبود نظارت‌های کافی بر قیمت پارچه، خیاطی، بازار پوشاک و … گلایه مند است و می‌گوید: متاسفانه نبود نظارت‌های کافی، باعث کمرنگ شدن اعتماد مردم شده است چون برخی از افراد دل‌بخواه خود قیمت‌ها را تعیین می‌کنند.

«سوران فیضی» نیز یکی از خیاطان سطح شهر سنندج است که امروز به نمایشگاه آمده، او که ۱۱ سال است مشغول به کار خیاطی لباس کُردی مردانه در این شهر است، مدل‌های دوخت لباس مردانه را بیشتر چوخه و رانک، هورامی، سقزی، مرادخانی، سنه‌ای یا نچیروانی، بلوز و شلوار و کت و ملکی می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر بیشترین استقبال مردم از مدل سنه‌ای است.

او قیمت تمام شده دوخت یک دست لباس کُردی مردانه را از ۱۲۰ هزار تومان تا ۲۵۰ هزار تومان عنوان می‌کند و گفت: قیمت دوخت بستگی به مدل دارد، هر مدلی که کار بیشتری بخواهد گران‌تر به دوخت می‌رسد. قبلا این قیمت‌ها از ۶۰ هزار تا ۱۱۰ هزار تومان بود.

فیضی با بیان اینکه هم اکنون سه، چهار نفر در کارگاه خیاطی ما مشغول به فعالیت هستند، گفت: اگر مسئولان از ما حمایت می‌کردند و تسهیلات لازم در اختیار ما قرار می‌گرفت، می‌توانستیم تا ۳۰ نفر هم اشتغالزایی خود را را ارتقاء دهیم.

در ادامه به سراغ غرفه اتحادیه دوزندگان زنان و مردانه می‌رویم اما می‌گویند که مسئول آن حضور ندارد.

غرفه‌های مد و لباس اردلانی، زیورآلات دست ساز، مد و لباس دیواندره، لباس آذربایجان غربی و شهرهای کامیاران و اورامان نیز در سمت راست حیاط عمارت خسروآباد قرار دارند که مقابل هرکدام از آنها جمیعت بسیار زیادی تجمع کرده‌اند.

از غرفه‌دار مد و لباس کُردی اردلانی می‌پرسم که شاخصه اصلی این نوع لباس چیست، می‌گوید: حدود پنج سال است که خیاط و طراح لباس کُردی هستم، در این مدت پی برده‌ام که مردم تلفیقی از مدل‌های قدیمی و جدید را دوست دارند به همین دلیل کارهای من تلفیقی از این دو است. لباس کُردی در گذشته تیرنج است اما حالا بسته به سلیقه مشتری ندارد و لباس به دو تکه تغییر یافته است.

آزاده صادقیان گفت: من در دوخت لباس‌های کُردی مدل سورانی ‎ دار از پَر پرندگان استفاده می‌کنم که طرفدار زیادی را دارد، پرها را از بازار بزرگ تهران می‌خریم. دوخت یک لباس کُردی ساده از ۲۲ هزار تومان تا ۳۵ هزار تومان هزینه دارد و لباس سقزی نیز از ۱۰۰ هزار تا ۱۵۰ هزار تومان پول دوختش است.

دو غرفه لباس سقز و بانه و آذربایجان غربی با هم تلفیق شده‌اند، آزاده سعیدی، مسئول این غرفه به ما می‌گوید: چون لباس شهرهای بوکان، مهاباد، سردشت، نقده و اشنویه در آذربایجان غربی با لباس سقز و بانه در استان کردستان بسیار شباهت دارد به این دلیل دو غرفه را یکی کرده‌ایم. لباس این مناطق بیشتر شامل یک لباس بلند چین دار، شال و یک رودوشی(لچک) است.

شایسته مرادی، کارشناس طراحی لباس و مدرس دانشگاه هم در غرفه لباس شهر کامیاران و اورامان در گفت‌وگو با ما اظهار کرد: شهر کامیاران به دلیل قرارگیری مابین دو مرکز استان کردستان و کرمانشاه، ترکیبی از دو فرهنگ است، به همین دلیل لباسهایش نیز از هر دو استان تاثیر گرفته است، از منطقه سنقر و کلیایی در کرمانشاه گرفته، تا از اورامان و پالنگان در کردستان.

او، نکته مهم لباس‌‎های استان کرمانشاه را تیره بودن آنها می‌داند و می‌گوید: منطقه سنقر و کلیایی لباس عروسی و عزایشان با هم متفاوت است، هر چند هر دو لباس تیره است اما مراسم عزا، تماما تیره بوده و لباس عروس هم سکه زیادی دارد اما همچنان تیره است. هرچند در حال حاضر در کرمانشاه کمتر رنگ تیره استفاده می‌کنند و به رنگ‌های روشن و شاد نیز روی آورده‌اند.

او در مورد لباس‌های مورد استفاده مردان کُرد در فصول مختلف نیز گفت: در فصل گرما فقط «چوخه و رانک» یا «کوا و شوال» می‌پوشند، اما در زمستان، «فرنجی» یا «پستک» را هم روی آن می‌پوشند، از «سورانی» هم استفاده می‌شود که برای پوشش دست در سرماست و در عروسی هم برای دستمال رقص اول نفر(چوپی) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مرادی می‌گوید: در کل لباس‌ها در گذشته گشادتر بود و الان مقداری تنگ‌ شده است.

در گذشته برای دور سوخمه(نیمه تنه) که روی کراس (پیراهن بلند) کردی می پوشیدند از سکه‌های طلا هم استفاده می‌کردند اما در حال حاضر این رسم منسوخ شده است.

اما به سراغ غرفه خراسان شمالی رفیتم، مریم عطایی، بانوی کُردی پوش این غرفه از شهر بجنورد و از جانب کُردهای این منطقه به این نمایشگاه آمده بود.او کهدر شهر خودشکارگاه لباس سنتی دارد و هشت سال است که در زمینه دوخت لباس کردی فعالیت می‌کند به عنوان بانوی کارآفرین هم مورد تقدیر قرار گرفته است.

او اینگونه ویژگی لباس کُردهای خراسان شمالی را توضیح داد: لباس زنانه این منطقه شامل دو تکه کراس(بلوز) و شلوار کُردی (دامن) است که دامن بیشتر به رنگ قرمز دوخته می‌شود و تزئین و نواردوزی دارد. دامن از ۱۸ متر تا ۴۰ متر چین دارد و از پارچه مخمل هم برای دوخت آن استفاده می‌شود. این لباس برای بیرون از منزل استفاده نمی‌شود چون وزن آن سنگین و گرم است، اما برای جشن عروسی و نمایشگاه مدارس و… مورد استفاه قرار می‌گیرد. لباس آقایان هم شامل دو تکه بلوز و شلوار است که بلوز بیشتر قرمز یا سفید و شلوار هم به رنگ سیاه است.

این بانوی کُرد خراسان شمالی گفت: چند سالی بود که از لباس‌های کُردی استفاده نمی‌شد و عروس‌ها نمی‌پوشیدند، اما ما طرح‌ها را جذاب و شکیل کردیم و حالا دوباره رونق گرفته و استفاده می‌شود.

او گفت: قیمت لباس این منطقه از چهارصد هزار تومان تا یک میلیون تومان و ۶۰۰ هزار تومان است و مدل‌ها هم به شکل لباس‌های قدیمی است. چون اگر مدل را تغییر دهیم دیگر نمی‌پوشند.

عطایی در پایان خاطرنشان کرد: در گذشته، شلوار یا دامن لباس را هر وقت چپ می‌پوشیدند، به معنی عزدارای بود اما حالا اینطور نمی‌پوشند چون لباس کردی فقط برای جشن استفاده می‌شود.

از یکی از مراجعانی هم که به این نمایشگاه آمده است، نظرش را در مورد لباس کُردی می‌پرسیم. خانم هدایتی پور به ما می‌گوید: من خودم بیشتر برای مراسم‌ها لباس کُردی می‌پوشم. هر سال، سه بار لباس کُردی می‌خرم و به مدل‌های قدیمی هم بیشتر علاقه دارم.

او ادامه داد: در حال حاضر استقبال مردم از لباس های کُردی خیلی بیشتر شده است و در عروسی‌ها اکثرا لباس کُردی می‌پوشند که رنگ های شاد و متنوعی دارد و بسیار کارشناسی شده است.

آقای سلام کارگر، هم یکی دیگر از بازدیدکنندگان این نمایشگاه است که با قد بلند و لباس کُردی چوخه و رانک و دستمال روی سرش در حیاط عمارت خسروآباد سنندج خودنمایی می‌کند. او می‌گوید: من همیشه لباس کُردی می‌پوشم و حتی به شهرهای دیگر کشور هم سفر کرده‌ام با پوشش کردی رفته‌ام.

او افزود: تا چند سال پیش لباس کُردی را کمتر می‌پوشیدند اما طی سال‌های اخیر استقبال از لباس کُردی بسیار خوب شده است. این نوع نمایشگاه‌ها بهتر است بیشتر برگزار شوند تا جوانها تشویق شوند و بیشتر لباس کُردی بپوشند.

از او در مورد لباس‌هایی که پوشیده می‌پرسم، می‌گوید: چوخه و رانک، شال هورامی و فرنجی پوشیده‌ام و کلاش‌هایم(کفش) هم از منطقه هورامان است.

غرفه دانش آموختگان هنرستان حکمت و دانشگاه فنی و حرفه‌ای هم در این نمایشگاه وجود داشت که به صورت نقاشی و طراحی مدل‌های لباس کُردی را کشیده بودند.

غرفه استان کرمانشاه هم شامل لباس‌های قدیمی بوده که قدمت آنها از ۵۰ تا ۱۵۰ سال است. زهرا سلیمی، مسئول این غرفه که کارشناس ارشد طراحی لباس و مدرس دانشگاست، می‌‌گوید: لباس‌های این منطقه بیشتر تیره رنگ بوده اما برای اشراف در گذشته از سکه‌های قدیمی و یا روکش طلا هم استفاده کرده‌اند. او دلیل انتخاب رنگ تیره را متانت و وقار زنان این منطقه می‌داند.

اما در سمت شرقی حیاط عمارت خسروآباد، مردی حدودا ۶۰ ساله با دستگاه چوبی و فلزی خود مشغول به بافت شال، جاجیم، سجاده نماز و … است که در اصطلاح محلی به این کار «جولایی» می‌گویند.

جلال مرادی، می‌گوید: حدود ۲۰ سال است که در شهر مریوان مشغول به این کار هستم و خودم تنهایی در کارگاهم کار می‌کنم. کار ما اکنون از رونق افتاده است و فقط دو نفر در مریوان مشغول به این کار هستیم. از پنج، شش سال پیش بازار کار ما کم شده است. نخ‌هایش را از تهران می‌خریم که بسیار گران شده است.

او می‌گوید: هر شال را ۵۰ هزار می‌فروشم، برخی از ماه‌ها حتی یک مشتری هم ندارم، اما بعضی وقتها مغازه‌های صنایع دستی، سفارش خود را به من می‌دهند.

مرادی اعتقاد دارد این صنعت در حال حاضر مریض شده و نیاز به درمان دارد. او می‌گوید: حیف است که کار جولایی که تمام آن به صورت دستی انجام می‌شود از بین برود و از مسئولان می‌خواهم که همت کنند تا این کار به فراموشی سپرده نشود.

در غرفه دیگری، خانواده آقای مولود خسبی مشغول به کار کلاش بافی هستند که به گفته خودش چهار نسل از آنها مشغول به این کار بوده‌اند. او حالا در شهرک هجرت کانی دینار در پنج کیلومتری شهر مریوان کارگاه کلاش بافی دارد و به صورت مستقیم برای چهار نفر مستقیم و غیرمستقیم ۱۲۰ نفر اشتغالزایی ایجاد کرده و کلاش او دارای نشان ملی مرغوبیت کالا نیز هست.

«کلاش» یک پاپوش کردی است که به نام شهر مریوان در استان کردستان ثبت جهانی هم شده است.

بازار اصلی فروش محصولات او کشور عراق است و در مورد قیمت هر جفت کلاش می‌گوید: یک کلاش چهار روز وقت می‌برد تا درست شود که مردانه آن را ۲۲۰ هزار و زنانه را ۳۰ هزار تومان ارزانتر می‌فروشیم. قیمت نخ‌هایی که می‌خریم بسیار گران شده، قبلا نخ چهار کیلو و نیم را ۵۰ هزار تومان می خریدیم اما حالا ۱۹۰ هزار تومان می‌خریم. می‌بایست برای کسانی که در این زمینه کار می‌کنند نخ یارانه‌ای اختصاص می‌یافت.

در یکی دیگر از غرفه‌ها که به بافت لباس سنتی پارچه مَرَز اختصاص دارد، دستگاه بافت این نوع پارچه و بافنده آن حضور دارند، خالد رشیددوست، از شهر بانه بهاین نمایشگاه آمده است و می‌گوید: تهیه پارچه مَرَز از صفر تا ۱۰۰ آن کار دست است، مراحل ابتدایی کار را که شامل شستن موی بز، شانه کردن و رستن آن است، زنها انجام می دهند اما کار دوخت برعهده مردهاست. این نوع پارچه چون برای اهالی استان کردستان مقداری گران است، بیشترین صادرات ما به کشور عراق است. برای تهیه هر دست لباس چوخه و رانک حدود ۳۰ الی ۳۵ متر نوار مَرَز لازم است.

او ادامه داد: هر تاق نوارمانند پارچه مرز ۳۲ متر طول دارد و عرض آن ۱۴ الی ۱۵ سانتی متر است که قیمت آن حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است. قیمت یک لباس مرز(چوخه و رانک) از یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تا دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. رنگ پارچه آن هم چون مربوط به رنگ موی خود بز بوده، ثابت است.

او می‌گوید: در شهر آرمرده بانه حداقل ۵۰۰ الی ۶۰۰ نفر شغلشان تهیه پارچه مَرَز است.

اگر به استان کردستان سفر کردید، حتما از بازارهای پارچه فروشی شهرهای آن دیدن کنید و متنوع ترین و زیباترین نوع پارچه‌ها را برای خود یا برای دوستان و اقوام هدیه ببرید./ گزارش از ویدا باغبانی، ایسنا