صحت سنجی و فکت چکینگ یک خبر/ ادعای نادرست در مورد اینترنت استارلینک رایگان و بدون فیلتر در ایران

در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که در آن، یک خبرنگار و فعال رسانه‌ای ادعا می‌‌کند اکنون افراد می‌توانند با استفاده از تلفن‌های‌همراه بدون پرداخت هیچ هزینه خاصی و یا نصب تجهیزات و برنامه خاصی از خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک استفاده کند.

«الان با این ۱۲ ماهواره جدیدی که در مدار قرار گرفته باعث شده شما از طریق گوشی موبایلتون بدون هیچ برنامه خاصی و طبیعتا هزینه خاصی و حتی بدون نصب تجهیزات خاصی بتوانید از خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک استفاده بکنید.»

این ادعا تا چه اندازه صحت دارد؟ آیا چنین امکانی در ایران برقرار شده؟

پروژه مستقیم به گوشی یا Direct-to-Cell

کمپانی اسپیس‌اکس در سال ۲۰۲۴ موفق به تکمیل اولین مرحله منظومه ماهواره‌های ویژه پروژه «مستقیم به گوشی» شد که از ژانویه همان سال آغاز شده بود. این ماهواره‌ها به ترمینال‌های لیزری مجهز هستند که به طور مستقیم به گوشی‌های همراه متصل شده و نقاط کور شبکه را از بین می‌برند.

در این فناوری، ماهواره‌ها بدون نیاز به تجهیزات خاص، با اپراتورهای گوشی‌های همراه (MNO) ارتباط برقرار می‌کنند و شبکه اپراتور را تکمیل می‌کنند.

با شروع فاز آزمایشی این پروژه انتظار می‌رود در ماه‌های آینده خدمات متنی و در اواسط سال میلادی جاری خدمات صوتی و غیره، داده شود و در نهایت اتصال اینترنت اشیاء نیز در سال ۲۰۲۵ در دسترس کاربران این سیستم قرار گیرد.

این سرویس بر خلاف باور عمومی یک اپراتور مستقل نیست، بلکه به‌عنوان یک گزینه افزوده و برای تقویت شبکه‌هایی که تلفن‌های همراه از آن استفاده می‌کنند، طراحی شده است.

استارلینک برای ارائه این خدمات با شرکت «تی‌موبایل» (T-Mobile)، یکی از اپراتورهای اصلی موبایل در آمریکا همکاری کرده تا پوشش فراگیرتری را برای مشتریان خود تضمین کند. بر اساس توافق این دو شرکت، در اولین سال بهره‌برداری، سرویس «مستقیم به گوشی» به‌طور انحصاری برای مشتریان تی‌-موبایل در آمریکا در دسترس خواهد بود.

پیش‌بینی شده که این سرویس به‌عنوان یک گزینه افزوده به برنامه‌های اپراتورهای شریک در پروژه استارلینک ارائه شود.

آزمایش نسخه بتا

در تاریخ ۱۶ نوامبر ۲۰۲۴، اپراتور آمریکایی تی‌-موبایل از مشتریان دعوت کرد تا برای یک آزمایش بتای سراسری این سرویس به‌صورت رایگان ثبت‌نام کنند. این آزمایش از اوایل سال ۲۰۲۵ برای مشتریان این شرکت که گوشی‌های هوشمند سازگار دارند، آغاز خواهد شد.

اپراتور تی‌-موبایل در اطلاعیه‌ای برای معرفی این سرویس نوشته است:

«این سرویس اینترنت پرسرعت استارلینک برای تلفن همراه شما نیست، بلکه یک محموله ثانویه روی ماهواره‌های جدید استارلینک است که سیگنال سلولی را با استفاده از فرکانس‌های اپراتور تی‌-موبایل در آمریکا پخش می‌کند و در مناطقی که دکل‌های مخابراتی نمی‌توانند دسترسی داشته باشند، اتصال و پوشش محدودی را فراهم می‌کند. به دلیل اینکه صورت فلکی ماهواره‌ای که از این سرویس پشتیبانی می‌کند هنوز به طور کامل مستقر نشده و جزئیات فنی نیز باید تکمیل شوند، تی‌-موبایل و استارلینک نمی‌توانند این سرویس را برای همه مشتریان تی‌-موبایل ارائه دهند. بنابراین، عرضه اولیه به صورت یک آزمایش بتا با استفاده از تعداد محدودی از مشتریان خواهد بود.»

هزینه سرویس اتصال استارلینک به تلفن‌های همراه چقدر است؟

اتصال استارلینک به تلفن‌های همراه هنوز در مراحل آزمایش است و تنها برای عده محدودی از کاربران اپراتور‌ تی‌-موبایل که متقاضی استفاده از نسخه بتا بوده‌اند به صورت رایگان امکان پذیر است.

مایک سیورت، مدیرعامل تی‌موبایل، در سال ۲۰۲۲ و زمانی که شراکت خود با استارلینک را آغاز کرد گفت که پیام‌رسانی مبتنی بر ماهواره برای برنامه‌های محبوب تی‌-موبایل بدون هزینه اضافی در دسترس خواهد بود و برای برنامه‌های پایه با هزینه‌ای کم ارائه می‌شود.

در صنعت تلفن همراه، دو سال زمان زیادی است و ممکن است برنامه‌های تی‌-موبایل برای نحوه درآمدزایی از این سرویس تغییر کرده باشد. جزئیات بیشتر احتمالا با پیشرفت در مراحل آزمایش بتا و گسترش سرویس منتشر خواهد شد.

برای مقایسه، سرویس رومینگ اینترنت استارلینک که از یک گیرنده استارلینک نصب‌شده روی خودرو استفاده می‌کند، در ایالات متحده ۵۰ دلار در ماه هزینه دارد و شامل ۵۰ گیگابایت حجم داده است.

پیش‌بینی شده است استفاده از این سرویس، حداقل ۱۰ تا ۲۵ دلار به هزینه‌های کاربران در آمریکا اضافه کند.

کدام اپراتورها با این سرویس کار می‌کنند؟

اپراتور اوکراینی کی‌یف‌استار یکی از اپراتورهایی است که قرار است در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۵ میلادی ارائه خدمات متنی به کاربران خود را با استفاده از این سرویس آغاز کند. از زمان آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین، شرکت استارلینک ارائه خدمات به این کشور در حال جنگ را تسریع کرده است.

هنوز مشخص نیست آیا اپراتورهای مجازی (ارائه دهندگان اینترنت همراه بدون نیاز به سیم کارت) نیز به این سرویس، دسترسی خواهند داشت یا خیر اما پس از پایان دوره انحصاری تی‌موبایل، احتمال همکاری میان استارلینک با سایر اپراتورهای آمریکایی مانند «ورژن» یا «ای‌تی.اند.تی» وجود دارد.

استارلینک و تی-‌موبایل به دنبال گسترش این فناوری در سراسر جهان هستند و از اپراتورهای بی‌سیم دیگر نیز برای پیوستن به این اتحاد استقبال کرده‌اند. هدف آنها ارائه رومینگ متقابل برای تمامی اپراتورهای شرکت‌کننده است و تاکنون اپراتورهایی مانند KDDI در ژاپن، Optus در استرالیا، One NZ در نیوزیلند، Salt در سوئیس، Entel در شیلی و پرو و Rogers در کانادا به این ائتلاف پیوسته‌اند.

آیا سرویس «مستقیم به گوشی» در ایران فعال است؟

خیر، در حال حاضر قرار است تنها کاربران اپراتور تی‌موبایل در آمریکا که در نسخه آزمایشی این پروژه ثبت نام‌ کرده‌اند، از این سرویس استفاده کنند.

فعال شدن این سرویس برای کاربران در داخل ایران منوط به امضای قرارداد همکاری میان اپراتورهای داخلی موبایل همچون ایرانسل، همراه اول و … با شرکت‌های استارلینک و تی‌موبایل است؛ اتفاقی که نیاز به تصمیم در سطح حاکمیتی دارد. در غیر این صورت احتمالا تنها راه دسترسی کاربران ایرانی به این سرویس، استفاده از سیم‌کارت‌های کشورهایی است که با شرکت‌های استارلینک و تی‌موبایل در این پروژه همکاری می‌کنند. مسیری که نه تنها رایگان نیست بلکه نیازمند پرداخت هزینه‌های آبونمان ماهانه، رومینگ و هزینه‌های احتمالی استفاده از سرویس مستقیم به گوشی است.

بنابراین اطلاعات موجود درباره این خبر که الان با موبایل و بدون هزینه می‌شود به اینترنت استارلینک وصل شد، نشان می‌دهند این ادعا نادرست است.