کلاش کفش جهانی مریوان

به گزارش کردنامه، حدود یک هزار سال پیش کُردها کفشی را طراحی و ساختند که ویژگی‌های منحصر به فردی دارد و تا امروز نمونه آن در دنیا تولید نشده است، این کفش که کلاش ن۹ام دارد سبک، خُنک و انعطاف پذیر بوده و ویژه فصل‌های گرم سال و ایام بدون بارش است.

مهمترین ویژگی کلاش که آنرا از سایر کفش‌ها متمایز کرده؛ این است که تنها پای افزاری است در جهان که  چپ و راست ندارد و هر لنگه آن را می‌توان بدون توجه به راست و چپ بودن آن در هر بار استفاده؛ پوشید.

در گذشته‌های دور یعنی همان هزار سال پیش، کلاش؛ کفش عروس و دامادهای منطقه هورامان کردستان بود و بتدریج این کفش ویژه مردان شد و سپس استفاده از آن در همه مناطق کُردنشین گسترش یافت و حال چند سالی است به همت تولیدکنندگان  نمونه‌های زنانه آن هم تولید می‌شود.

خانواده خُسبی در شهر مریوان نمونه‌ای از صدها خانواده‌ای هستند که در حوزه تولید کلاش فعالیت دارند و توانستند در حفظ و احیای این صنعت دستی نقش موثری داشته باشند.

چهار نسل حال حاضر این خانواده که بزرگ آنها خالد خُسبی است و  حدود یکصد سال عمر دارد و بیشتر روزهای زندگیش را صرف تولید کلاش کرده و آنرا به چهار پسر و سه دخترش آموزش داده است و حال یکی دو سالی است که کمتر کار می کند ولی همچنان خود ناظر بر تولید این نوع کفش است.

کوچکترین عضو خانواده خسبی‌ در مریوان آروین نتیجه حاج خالد و نوه مولود خسبی است که در ۹ سالگی یعنی حدود ۶ سال پیش به عنوان کوچک ترین کلاش باف از سوی شورای جهانی صنایع دستی معرفی و از او تجلیل به عمل آمد.

با یکی از پسران آقای خسبی به نام مولود که متولد سال ۱۳۴۰ است در یکی از آخرین روزهای اسفندماه امسال همکلام شدم و او از عشق و علاقه خانوادگیشان به تولید کلاش و سختی هایی که تاکنون کشیدند گفت از اینکه سال ها است وعده حمایت را از سوی مسوولان می شنوند و تاکنون شاهد عملی شدن آن نبودند.

کارگاه تولید و فروش کلاش خانواده خسبی در یکی از خیابان های مریوان که به نام کلاش نامگذاری شده واقع است؛ در چند سال پیش حدود ۵۰ باب مغازه تولید و فروش کلاش  فقط در این خیابان قرار داشت و حال ۲ سالی است که با شیوع کرونا بسیاری از آنها تعطیل و یا تغییر کاربری داده شدند ولی در آستانه آغاز سال جدید و نوید حضور گردشگران و مهمانان نوروزی به واسطه واکسیناسیون انجام شده دلگرمی در بین بازاریان به ویژه تولیدکنندگان کلاش در مریوان ایجاد شده و تعدادی از آنها مدتی است که فعالیت خود را از سر گرفتند.

فعالیت بیش از ۱۱ هزار نفر در حوزه تولید کلاش در مریوان و وجود مغازه‌های زیاد در سطح شهر موجب شد که در سال ۱۳۹۶ این شهر به عنوان شهر جهانی کلاش از سوی شورای جهانی صنایع دستی نامگذاری و معرفی شود.

نوآوری در کلاش

مولود خسبی که علاوه بر تولید کلاش به آموزش این هنر ارزشمند هم می پردازد و کارآفرینی است که ایده خلاقانه و نوآورانه خود را در مورد کلاش اجرایی کرده و توانسته نشان ملی مرغوبیت آنرا هم دریافت کند و همچنان با شور و شوق به همراه خانواده اش به تولید این محصول مشغول بوده و برای ۳۰۰ نفر دیگر هم اشتغالزایی کرده است.

این تولیدکننده کلاش در مریوان می گوید: در کنار همه محاسنی که کلاش دارد یک عیب هم داشت و آن هم این بود که پیاده روی طولانی مدت با آن موجب کمردرد می شد به همین دلیل به فکر تولید طبی آن افتادم.

خسبی ادامه داد: حال نوع طبی آن را با پاشنه سه سانتی تولید می کنم و این نوآوری در میراث فرهنگی ثبت شده و نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی را هم دریافت کردم.

وی با اشاره به اینکه در گذشته رویه کلاش همواره از نخ سفید و مواد مربوط به زیره آن هم با رنگ های آبی و قرمز تولید می شد، افزود: امروزه در رنگ های مختلف اقدام به تولید کلاش کردیم ولی همچنان رنگ های اصلی و گذشته آن بیشتر مورد استقبال خریداران قرار می گیرد.

مواد اولیه مورد نیاز برای تهیه کلاش شامل نخ، پارچه، موی بُز و نرینه گاو است که خسبی می گوید: یکی دیگر از ویژگی‌های بارز کلاش که آن را از دیگر کفش‌ها متمایز کرده این است که همه مواد مورد استفاده در آن طبیعی و سازگار با محیط زیست است.

کلاش کفشی است که هشت،۹ سال قابل استفاده بوده و بعد از آن براحتی در محیط تجزیه می شود و آلودگی زیست محیطی ندارد.در حال حاضر قیمت هر جفت آن ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان است که نسبت به کفش های دیگر که قیمت آنها به یک میلیون تومان و بیشتر هم رسیده و ماندگاریشان هم کم  است و علاوه برآن به دلیل استفاده از پلاستیک در آنها غیرقابل تجزیه زیستی هستند، به صرفه تر است.

مشارکت مردان و زنان کُرد در تولید کلاش

رویه کلاش که نخ آن با سوزن بافته می شود نیاز به ظرافت و زیبایی خاصی دارد که این کار توسط زنان و مراحل تهیه زیره این کفش که مستلزم قدرت بدنی بیشتری است بوسیله مردان انجام می شود.

خسبی یادآور شد: درست کردن هر لنگه کلاش ۲ روز و در مجموع تولید یک جفت آن چهار روز زمان می برد که این کار تنها محل درآمد تعدادی از زنان و مردان این منطقه شده است.

وی اضافه کرد: با توجه به اینکه هزینه مواد اولیه افزایش یافته و اگر دستمزد و در کل هزینه نهایی را هم افزایش دهیم تعداد مشتریان از حال حاضر هم کمتر می شود لذا برای حفظ این صنعت دستی و اشتغال موجود در آن نیاز به حمایت  از سوی مسوولان داریم.

مشکلات گریبانگیر تولید کلاش

افزایش چندبرابری قیمت مواد اولیه هم گریبان کلاش را هم گرفته است و مولود خُسبی در این رابطه می گوید: علی رغم اینکه شهر مریوان شهر جهانی کلاش شده و می بایست ادارات و سازمان های مرتبط هم چون میراث فرهنگی از آن حمایت می کردند ولی تاکنون چنین اقدامی صورت نگرفته است.

او ادامه داد: افزایش نرخ مواد اولیه، شیوع بیماری کرونا و کاهش مسافران و گردشگران و پایین آمدن قدرت خرید مردم باعث شده تولید کلاش هم با مشکل مواجه شود و بسیاری از تولیدکنندگان این کالا هم دست از کار بکشند و برای کسب درآمد مغازه و واحد تولیدی خود را به سوپرمارکت و پارچه فروشی تغییر کاربری دهند.

کلاش صنعت دست ساخته‌ای که در فراز و نشیب‌های تاریخی تا به امروز به همت تولیدکنندگانی هم چون خانواده خسبی در مریوان حفظ شده است و از اکنون به بعد هم برای ماندگاری آن با توجه به شرایط اقتصادی نامطلوب پیش آمده نیاز به پشتیبانی دارد و انتظار می رود مسئولان نسبت به حفظ صنایع دستی بی تفاوت نباشند.

پرداختن به مسائل و موضوعات مربوط به شهر جهانی کلاش در قالب گزارش‌هایی از طریق این رسانه ادامه دارد و در ادامه تلاش خواهیم کرد با مسوولان ذیربط گفت‌وگوهایی در ارتباط با اقدامات انجام شده آنها طی این چهار سالی که از جهانی شدن مریوان به عنوان شهر کلاش می گذرد و برنامه‌های آینده در راستای تقویت این صنعت مهم انجام دهیم.

مریوان  به دلیل دارا بودن شاخصه‌های لازم در زمینه تولید کلاش، شهریور ماه سال ۱۳۹۶ در شورای ثبت جهانی صنایع ‌دستی یونسکو به عنوان پنجمین شهر ثبت شده ایران جهانی شد.

ایرنا