برداشت بی رویه گیاهان بومی، زنگ خطری برای طبیعت کردستان

به گزارش کردنامه، مراتع و ارتفاعات کردستان و مناطق زاگرس نشین، سرشار از منابع غنی گیاهی است که به صورت طبیعی رشد و نمو یافته و همین امر باعث برداشت بی رویه سودجویان و از سوی دیگر نگرانی دوستداران طبیعت شده است.

این استان به اذعان کارشناسان امر، محل رویش بیش از ۲ هزار نوع گونه گیاهی است که حدود ۱۵‌ تا ۲۰ نوع آن گونه خوراکی شاخص همچون “کنگر، ریواس، شنگ، قارچ، غازیاغی، انواع تره و پیاز کوهی از جمله پیچک و کنیوال” بوده و مابقی نیز برای مصارف دارویی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در این منطقه مغازه‌های فروش انواع دارو گیاهی و طب سنتی به وفور مشاهده می‌شود که قسمتی از مردم کردستان برای درمان و بهبود برخی از امراض خود به سمت خرید این نوع گیاهان رغبت نشان می‌دهند و فروشندگان این مغازه‌ها بیشتر محصول خود را از همین طبیعت بکر و مراتع استان تهیه می‌کنند.

از سوی دیگر غذاهای گیاهی نیز طرفداران خاص خود را داشته و بخشی جدایی ناپذیر از سفره مردم کردستان را تشکیل می‌دهد؛ بویژه با نزدیک شدن به آغاز سال نو و حتی در یکی دو ماه ابتدایی سال نیز مصرف این نوع گیاهان در سبد غذایی خانوارها ادامه دارد.

برای تهیه گیاهان خوراکی افراد یا به صورت شخصی به دامان دشت و طبیعت رفته و خوراک خود را تهیه می‌کنند و یا از مغازه‌ها و دستفروشان، آنها را می‌خرند.

برداشت این گیاهان برای مصارف دارویی و غذایی به خودی خود شاید مشکلی نداشته باشد، اما نحوه برداشت این گیاهان از مراتع و طبیعت کردستان، ممکن است منابع طبیعی را با آسیب‌های جدی روبرو کند.

کارشناسان امر، یکی از آسیب‌ها را برداشت بی رویه و غیراصولی می‌دانند که گیاه را با خطر انقراض جدی مواجه کرده و باعث می‌شود این ذخایر ارزشمند در آینده دیگر از جرگه گیاهان بومی استان خارج شوند؛ زیرا در صورتی که گیاه مراحل تکامل خود را طی نکرده و به مرحله بذردهی نرسیده باشد، خطر نابودی گونه بیشتر است.

همچنین به دلیل ناآگاهی برخی از بهره‌برداران، گیاه را از ریشه و به صورت کلی با پیاز آن از خاک خارج می‎کنند که این امر در برخی از گیاهان پیازدار که خود پیاز عامل رشد و تکثیر مجدد است، اقدامی نادرست بوده چون برای رویش مجدد آن گیاه در سال‌های آتی، باید پیاز گیاه داخل خاک باقی بماند.

متاسفانه مشاهده شده است که در برخی از مناطقی که دسترسی به آنها راحتتر بوده، برداشت بیش از حد مردم از گونه‌های گیاهی آنجا، باعث شده که در سال‌های متمادی زمین خالی از انواع آن گونه‌ها بوده و حتی خطر سیلاب نیز آن مناطق را تهدید کند.

اما با توجه به اینکه بیشتر گیاهان خوراکی بهاره استان دارای خواص غذایی، دارویی و صنعتی هستند، کم هزینه بودن و انگیزه‌های اقتصادی و مادی عاملی مهم در افزایش برداشت این نوع گیاهان بویژه در دهه‌های اخیر بوده تا جایی که دادِ سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری را نیز درآورده است.

در سنوات گذشته از سوی مدیران این سازمان برداشت این نوع گیاهان ممنوع شده و مدیرکل منابع طبیعی کردستان نیز مطرح کرده بود: “براساس سیاست‌های حفاظت، احیاء و بهره‌برداری سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، بهره‌برداری تجاری و برداشت پیاز گیاهان مرتعی ممنوع است.”

امروز آنچه که مهم بوده حفاظت از این گیاهان است که در این راستا بهره گیری از روش های فرهنگی و آموزش بهره‌برداران و جوامع محلی در مورد روش‌های برداشت صحیح یکی از مسایل ضروری به نظر می‌رسد.

همچنین ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری پیشرفته نیز از دیگر نکاتی است که برای بهره‌برداری اصولی از محصولات مرتعی و جنگلی می‌تواند مفید واقع شده و دست سودجویان را از دامان طبیعت کوتاه کند.

از سوی دیگر خانواده‌ها نیز باید به طبیعت احترام بیشتری گذاشته و به اندازه نیاز مصرف خود برداشت کنند تا به رویشگاه‌ها و ریشه و یا بذر گیاهان آسیب وارد نشود، چون این ذخایر ارزشمند باید برای آیندگان نیز باقی بماند.

یک میلیون و ۴۱۴ هزار هکتار از خاک کردستان را مراتع پوشانده است که به دلیل چرای بی رویه دام نیز به عنوان یک عامل تهدیده کننده دیگر، این مراتع با آسیب‌های جدی روبرو شده‌اند که در نهایت حفاظت از این مراتع به عنوان ثروت و گنجینه‌های منطقه نیازمند یاری و احساس مسئولیت همه مردم است.

بکوشیم نشاط و سرسبزی را از طبیعت نگیریم و در صورتی که هرگونه تخریب، تصرف و تخلف در عرصه‌های طبیعی را مشاهده کردید می‌توانید به شماره تماس شبانه روزی ۱۵۰۴ امداد جنگل و مرتع استان کردستان گزارش دهید.

یادداشت: ویدا باغبانی، خبرنگار کردنامه