غفلت از حال و روز جنگل‌های ۵۵۰۰ ساله بلوط زاگرس

به گزارش کردنامه، درختان بلوط منطقه زاگرس با زندگی روزمره ساکنان زاگرس نشین از جمله ساکنان کردستان عجین شده و نگهداری از آن‌ها همچون حفظ جان برای مردم منطقه اهمیت دارد.

در منطقه زاگرس کوه‌ها و عرصه‌های جنگلی مملو از درختان بلوط وجود دارد و سال‌ها است اقتصاد و معیشت مردم منطقه به وجود این سرمایه ملی ارزشمند گره خورده است.

بیشتر جنگل‌های بلوط کشور در منطقه زاگرس قرار گرفته، اما در بخش‌هایی از شمال کشور و منطقه ارسباران آذربایجان شرقی نیز جنگل بلوط موجود است.

جنگل‌های بلوط زاگرس مساحتی نزدیک به شش میلیون هکتار را در برمی‌گیرد که سه گونه اصلی بلوط موجود در آن بلوط ایرانی، مازودار و وی‌ول است و کردستان بیشترین تنوع بلوط را میان استان‌های زاگرس‌نشین دارد.

امروزه از جنگل‌های بلوط زاگرس به خاطر نقش مهمی که در چرخه آب و خاک کشور ایفا می‌کنند به عنوان یک سرمایه بسیار ارزشمند یاد می‌شود، سرمایه‌ای به قدمت پنج هزار و ۵۰۰ سال که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد اما غفلت از آن باعث شده که امروزه با تهدیدها و آسیب‌های جدی روبرو باشد.

بهره‌برداری بالای جوامع محلی از این جنگل‌ها به روش‌های مختلف از جمله گلازنی (برگ‌زنی) و سرشاخه‌زنی برای تهیه خوراک دام، چرای بی‌رویه دام‌ها، کشاورزی زیر آشکوب، قاچاق چوب، تهیه ذغال، آتش‌سوزی و حتی ریزگردهای خارجی همه بخشی از چالش‌ها و آسیب‌هایی بوده که در حال حاضر متوجه جنگل‌های زاگرس شده است و باعث شده که زادآوری در این جنگل‌ها ضعیف و به سمت پیری پیش بروند که تهدیدی بسیار جدی محسوب می‌شود.

اما آنچه که باعث شده درختان بلوط مورد طمع سودجویان قرار گیرد این است که همه قسمت‌های یک درخت بلوط در صنایع مختلف کاربرد خاص خود را دارد و از نظر ارزش غذایی و دارویی دارای اهمیت بسیار زیادی است. البته از سوی دیگر نیز شاهد بوده‌ایم که خود مردم منطقه از جمله در مناطقی همچون کردستان، در مواقعی که جنگل‌ها دچار آتش‌سوزی شده‌اند نقش بسیار مهمی در حفاظت از این جنگل‌ها و خاموش کردن حریق داشته‌اند تا جایی که جان خود را نیز فدا کرده‌اند.

وضعیت این روزهای جنگل‌های بلوط زاگرس و بویژه استان کردستان را از زبان کارشناسان و متولیان امر جویا شدیم.

بیشتر بلوط‌های موجود در زاگرس از گونه ایرانی است

نقی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور که دارای دکترای تخصصی جنگلداری و دانشیار و عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان نیز است، به خبرنگار کردنامه می‌گوید: جنگل‌های زاگرس که به جنگل‌های بلوط غرب کشور نیز معروف است مساحتی حدود شش میلیون هکتار را شامل می‌شود که پوشش حدود یک میلیون هکتار آن کمتر از ۱۰ درصد و بین پنج تا ۱۰ درصد است. عمده درختان این جنگل‌ها بلوط بوده و علاوه بر آن تعدادی درختان زلزالک، پسته وحشی، بادام و گلابی وحشی نیز در این جنگل‌ها وجود دارد.

وی می‌افزاید: عمده بلوط موجود در این جنگل‌ها، از گونه بلوط ایرانی است اما در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و بخشی از کرمانشاه دو گونه دیگر بلوط به نام وی‌ول و مازودار هم وجود دارد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان ادامه می‌دهد: به صورت کلی این جنگل‌ها با توجه به موقعیت و توپوگرافی که دارند یک نقش منحصربه‌فرد و بی‌نظیر را در منطقه ایفا می‌کنند. آنها نقشی بسیار اساسی در چرخه آب کشور و کنترل رواناب‌ها داشته و به عنوان سدی بسیار خوب در مقابل ریزگردهای خارجی عمل می‌کنند.

شعبانیان تصریح می‌کند: چالش‌ها و مشکلات اصلی که در این جنگل‌ها وجود دارد باعث شده که وضعیت این جنگل‌ها به ویژه از نظر زادآوری مناسب نباشد که از جمله این چالش‌ها نوع وابستگی معیشت مردم محلی به این جنگل‌ها است که به صورت دامداری، کشاورزی زیر آشکوب و استفاده از چوب درختان بوده و در نهایت منجر به این شده که این جنگل‌ها اکنون آنگونه که انتظار می‌رود وضعیت خوبی نداشته باشند.

وی اضافه می‌کند: وابستگی مردم به این جنگل‌ها را نمی‌شود از بین برد و حذف کرد و البته این وابستگی مردم به جنگل‌های بلوط را به عنوان یک فرصت باید دید و آن را طوری مدیریت کرد که به شکل سود و برد دو طرفه باشد، یعنی از یک طرف سود و درآمد مردم وابسته به عرصه منابع طبیعی باشد و از طرف دیگر ارتقا و کیفیت عرصه جنگلی نیز وابسته به حضور مردم باشد تا به تعادل پایداری در این زمینه رسید.

اجرای طرح جنگل‌داری اجتماعی در جنگل‌های کشور

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می‌افزاید: برنامه‌ای که سازمان منابع طبیعی در این زمینه دارد طرح جنگلداری اجتماعی است که در آن وابستگی مردم به عرصه‌های جنگلی ساماندهی می‌شود به گونه‌ای که با خوب بودن وضعیت جنگل، درآمد مردم هم بهتر خواهد بود و اگر جنگل آسیب ببیند مردم هم از نظر درآمدی و مسائل دیگر آسیب می‌بینند و این وابستگی دو طرفه خواهد بود.

شعبانیان می‌گوید: در این زمینه به صورت پایلوت از سال گذشته در چند استان کشور طرح‌های جنگلداری اجتماعی تهیه شده و برای ۱۰ استان دیگر نیز امسال این طرح تهیه می‌شود، البته برای اجرای چنین طرح‌هایی نیاز هست که تغییراتی نیز در قوانین بالادستی ایجاد شود تا بتوانیم فعالیت مردم را طوری ساماندهی کنیم که برد و سود دو طرفه حاصل شود.

وی تصریح می‌کند: البته این چیز جدیدی نیست و در دنیا پس از سال‌ها که روش‌های مختلف را امتحان کردند به این نتیجه رسیدند که در جنگل‌هایی که فعالیت مردم زیاد است می‌توان این فعالیت را ساماندهی کرد تا خود مردم جنگل را حفظ کنند.

ضعیف شدن زادآوری در جنگل‌های بلوط و رسیدن به سن پیری

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اضافه می‌کند: وضعیت جنگل‌های بلوط زاگرس در حال حاضر از نظر زادآوری بویژه زادآوری دانه‌زاد بسیار ضعیف شده است و درختان هم عمدتاً به سن دیرزیستی رسیده، یا به عبارتی پیر شده‌اند که هر موجود زنده‌ای وقتی که پیر شود انواع آفات و بیماری‌ها به سراغ آن می‌آید که این جنگل‌ها نیز به عنوان موجود زنده از این قاعده مستثنی نیستند. با پیر شدن این جنگل‌ها و بهره‌برداری بالا هم تعادل اکولوژیکی در این جنگل‌ها به هم خورده و ممکن است دچار یک ضعف بیولوژیکی و فیزیولوژیکی شده باشند.

شعبانیان می‌افزاید: تنها راه علاج این مشکل این است که ساختار جنگل‌ها را به گونه‌ای اصلاح کرد که زادآوری در آنها شکل بگیرد و ساماندهی وابستگی مردم هم به طریقی باشد که باعث زادآوری جنگل‌ها شود که این امکانپذیر بوده و در دنیا اجرا شده است که ما هم در این زمینه طرح‌هایی را در دست اقدام داریم.

وی تصریح می‌کند: اگر امروز آفات و امراض را در مناطق مختلف می‌بینیم چیزی بیگانه و خارج از جنگل نبوده و عضوی از بوم‌سازگان جنگلی هستند، اما چون مقداری ما شاهد ضعف فیزیولوژیکی در جنگل‌ها هستیم آنها بیشتر خود را نشان می‌دهند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه می‌دهد: بهره‌برداری بالا، خشکسالی‌های پی در پی و حتی ریزگردهایی که عمدتاً منشأ خارجی دارند و روی برگ درختان می‌نشینند، درخت را از نظر فتوسنتز و تنفس ضعیف کرده و منجر به ضعف فیزیولوژیکی درخت و در نهایت توده جنگلی شده و باعث می‌شود که تعادل جنگل به هم بخورد و آفات و حشرات موجود در جنگل هم که عضوی از اکوسیستم آن هستند شیوع پیدا کرده و به عنوان آفت آنها را بشناسیم وگرنه به خودی خود آفت نیستند.

فعالیت کارگروه ملی احیای جنگل‌های زاگرس از سال گذشته

شعبانیان اضافه می‌کند: سازمان منابع طبیعی برنامه‌ریزی‌هایی را در این راستا داشته که کارگروه ملی احیای جنگل‌های زاگرس از سال گذشته تشکیل شده است و معاون اول رئیس‌جمهور رئیس کارگروه بوده و تعدادی از وزرا هم عضو آن هستند. ما پیگیر هستیم که نمایندگان مجلس تمامی استان‌های زاگرس‌نشین را هم به این کارگروه دعوت کنیم و در آینده جلساتی را با آنها خواهیم داشت که بسیار می‌توانند در راستای احیای این جنگل‌ها نقش مؤثری داشته باشند.

وی اظهار می‌کند: ما سند احیای جنگل‌های زاگرس را هم تهیه کرده‌ایم که در کارگروه ملی احیای جنگل‌های زاگرس بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت و در این راستا کارگروه گام برمی‌دارد.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می‌گوید: در حال حاضر جنگل‌های زاگرس مقداری به سمت پیری و دیرزیستی رفته و زادآوری در این جنگل‌ها به ویژه زادآوری بذری بسیار ضعیف شده است که باید کمک کنیم که زادآوری در این جنگل‌ها شکل بهتری پیدا کند و فعالیت مردم ساماندهی و شدت بهره‌برداری را کم کنیم.

شعبانیان ادامه تصریح می‌کند: استان کردستان از نظر منابع جنگلی شرایط ویژه‌تری را دارد به دلیل اینکه سه گونه اصلی بلوط ایرانی، وی‌ول و مازودار را داراست و در سایر مناطق ما این سه گونه را با هم نداریم. از نظر میزان رطوبت هم جنگل‌های کردستان عمدتاً وضعیت بهتری دارند که این می‌طلبد برای کردستان برنامه‌ریزی ویژه‌ای را داشته باشیم.

وی می‌افزاید: در کردستان گلازنی (برگ زنی) برای دام‌ها در گونه‌های وی‌ول و مازودار انجام می‌شود که یکی از استان‌های هدف ما برای اجرای طرح جنگلداری اجتماعی همین استان است. البته برای طرح جنگلداری اجتماعی نمی‌توان نسخه واحدی را برای همه استان‌ها پیچید و عملاً باید فعالیت‌های مردم را با توجه به نوع فعالیت مردم در آن منطقه ساماندهی کنیم که باعث ارتقا و تقویت شاخص‌های کیفی جنگل شود و از طرفی دیگر درآمد مردم هم بالا برود.

مردم کردستان علاقه خاصی به طبیعت دارند

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اضافه می‌کند: مردم زاگرس‌نشین و بویژه کردستان علاقه خاص و بسیار ویژه‌ای به طبیعت دارند اما این انتظار را نمی‌توانیم داشته باشیم که مردم فقط به حفظ جنگل کمک کنند و درآمد خود را بالا نبرند، چون درآمد مردم و اقتصادشان وابسته به جنگل است.

شعبانیان ادامه می‌دهد: ما طرح یک میلیارد درخت را در کشور در دست اقدام داریم که ۳۰ درصد فعالیت این طرح که شامل ۳۰۰ میلیون نهال می‌شود برای احیا و غنی‌سازی جنگل‌های سراسر کشور است که طبیعتاً بخشی از آن برای احیا و غنی سازی جنگل‌های زاگرس است. در احیا و غنی‌سازی جنگل‌ها بویژه زاگرس باید اول زادآوری کف زمین که به صورت طبیعی صورت می‌گیرد را حمایت کنیم و در مرحله دوم اگر به صورت طبیعی زادآوری صورت نگرفت به بذرکاری و تولید نهال روی بیاوریم و در مرحله سوم اگر امکان دو مورد دیگر وجود نداشته باشد، نهال کاری کنیم.

وی می‌افزاید: اگر می‌گوئیم زادآوری بذری در جنگل‌های زاگرس ضعیف شده به این معنی نیست که بذر جوانه نمی‌زند چرا که این امر اتفاق می‌افتد اما بذرهایی که جوانه زده‌اند به خاطر نوع فعالیت‌هایی که در جنگل صورت می‌گیرد همچون دامداری، از بین می‌روند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تاکید می‌کند: اصول کلی ما این است که از نهال‌هایی که به صورت طبیعی از بذر درختانی که بر روی زمین ریخته و جوانه زده‌اند حمایت کنیم و در مرحله بعدی، بذرکاری از گونه‌های بومی صورت بگیرد و در نهایت، نهال کاری هم با گونه‌های بومی انجام شود و گونه غیربومی را به هیچ وجه نباید در این جنگل‌ها وارد کنیم.

شعبانیان ادامه می‌دهد: در این راستا باید کل دامداری در این جنگل‌ها تعطیل شود تا جوانه‌ها محافظت شوند که این عملاً امکانپذیر نیست؛ لذا باید در راستای تحقق جنگلداری اجتماعی کاری کنیم که خود مردم از نهال‌هایی که جوانه زده‌اند محافظت کنند تا جوانه‌ها مستقر شده و تبدیل به یک درخت بزرگ‌تر شوند و در قبال آن سودی هم عاید مردم منطقه شود.

ضرورت آموزش جوامع محلی در راستای حفاظت از جنگل‌های بلوط

وی انجام این کار را مستلزم آموزش مردم منطقه می‌داند و اضافه می‌کند: ما در زاگرس و بویژه در استان کردستان از نظر فرهنگی مشکلی نداریم چون مردم آن بسیار دوستدار طبیعت هستند، اما به آموزش و برنامه‌ریزی نیاز هست و سازمان منابع طبیعی باید برنامه‌ریزی، تهیه طرح، آموزش و نظارت‌های لازم را انجام دهد که بقیه کارها توسط خود مردم اتفاق می‌افتد و این هدف همان طرح جنگلداری اجتماعی است.

این عضو هیأت علمی دانشگاه کردستان می‌گوید: در راستای اجرای سند ملی احیای جنگل‌های زاگرس به همکاری همه بخش‌ها نیاز داریم که باید به صورت جدی پیگیر این مسئله باشیم و از نظر اعتباری هم نیاز به کمک ویژه دولت داریم چون بدون کمک اعتباری کاری صورت نمی‌گیرد.

شعبانیان به وضعیت جنگل‌های بلوط در استان کردستان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: مساحت جنگل‌های استان کردستان ۳۷۰ هزار هکتار است که بخشی از آن در زاگرس واقع شده است، این جنگل‌ها از لحاظ کیفی به دلیل بارندگی خوب و خاک مرغوب، وضعیت خوبی دارند اما وابستگی مردم به آنها زیاد است و بسیاری از درختان آن بویژه در سمت شهر بانه گلازنی (برگ زنی) می‌شود در صورتی که این کار ممنوع است. ما در جنگلداری اجتماعی می‌خواهیم این گلازنی را ساماندهی کنیم.

وی اضافه می‌کند: کشت زیر آشکوب درختان (کف جنگل‌ها) در کردستان زیاد است که باعث می‌شود زادآوری در درختان شکل نگیرد و عملاً آن را مختل می‌کند. زمانی که کشاورزی را در کف جنگل انجام می‌دهند مجبور می‌شوند سمپاشی را هم انجام بدهند که سمپاشی باعث می‌شود بسیاری از حشرات مفید و مضر جنگل از بین برود، هرچند ما در جنگل حشرات مضر نداریم و این کار باعث می‌شود تعادل اکولوژیکی جنگل بهم بخورد و در آن شاهد انواع امراض و بیماری‌ها باشیم.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تصریح می‌کند: ما باید کشت کف جنگل را ساماندهی کنیم تا مردم زادآوری آن را حفظ کنند. ساماندهی دامداری، کشاورزی و سایر فعالیت‌های وابسته به جنگل در طرح جنگلداری اجتماعی آمده است.

وجود سه گونه اصلی بلوط در جنگل‌های کردستان

شعبانیان می‌گوید: استان کردستان به دلیل اینکه سه گونه اصلی بلوط در جنگل‌های آن وجود دارد شرایط ویژه‌ای برای ما داشته و باید آن را ویژه ببینیم. کردستان موقعیت و شرایط فرهنگی خوبی دارد و مردم آن به دلیل علاقه و درکی که نسبت به طبیعت دارند همکاری خوبی خواهند داشت چون قبلاً هم همکاری خوبی داشته‌اند و در این راستا سازمان منابع طبیعی برنامه‌ریزی‌های را برای این منطقه انجام می‌دهد.

وی به اثرات مثبت جنگل‌های بلوط نیز اشاره و تصریح می‌کند: آب بسیاری از رودخانه‌های کشور از کوه‌های زاگرس و استان کردستان سرچشمه می‌گیرد که این جنگل‌ها نقش حفظ چرخه آب را دارند و علاوه بر این، به عنوان یک سد محکم در مقابل ورود ریزگردها و گرد و غبار عمل می‌کنند که می‌توان گفت اگر رشته کوه زاگرس نبود شاید امروز بخش زیادی از کشورمان قابل زندگی نبود. همچنین جنگل‌های زاگرس نقش بسیار مهمی در کاهش فرسایش خاک دارند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه می‌دهد: یکی از مشکلاتی که در جنگل‌های زاگرس و به تبع آن در جنگل‌های بلوط کردستان هم وجود دارد آتش سوزی است که مسئله غیرطبیعی نیست و در کل دنیا اتفاق می‌افتد. سال گذشته میزان آتش سوزی‌ها کمتر بود و امسال بیشتر، که میزان آن به میزان بارندگی‌ها هم وابسته است، چون در سال‌هایی که بارندگی زیاد باشد پوشش گیاهی و علفی زیادی هم ایجاد می‌شود و عرصه‌های مرتعی و جنگلی مستعد آتش هستند و این اجتناب‌ناپذیر است.

مردم کردستان محافظ جنگل هستند

شعبانیان اضافه می‌کند: اما مسئله‌ای که در آتش‌سوزی امسال جنگل‌های مریوان جالب توجه بود، این بود که خود مردم منطقه صبح زود برای خاموش کردن آتش در عرصه حضور داشتند که این مردم ظرفیت بسیار خوبی هستند و این ظرفیت در کمتر جایی وجود دارد. مردم کردستان وقتی جنگل آتش می‌گیرد خودشان محافظ جنگل هستند هرچند باید امکانات لازم هم فراهم باشد.

وی عنوان می‌کند: پیگیر امکانات ویژه‌ای برای کردستان هستیم تا سال‌های بعد این آتش‌سوزی‌ها اتفاق نیفتد هرچند که اجتناب ناپذیر است. اما امسال با مردمی که داشتیم و همکاری همه بخش‌ها و نهادها، حداقل خسارت را دیدیم چون می‌توانست حریق بسیار بیشتر و گسترده‌تر باشد.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می‌گوید: ما از مدیریت بحران تهران پیگیر مصوبات جلسات آتش‌سوزی‌های تابستان مریوان هستیم و به جاهای خوبی هم رسیده‌ایم که تجهیزاتی برای کل جنگل‌های ایران و بویژه زاگرس و استان کردستان فراهم شود تا خسارت‌ها به حداقل ممکن برسد.

شعبانیان خاطرنشان می‌کند: ما برای استان کردستان دو طرح آماده کرده‌ایم که طرح احیای جنگل‌های کردستان و دیگری طرح پیشگیری از حریق جنگل‌ها است و در قالب طرح فنی آن را آماده کرده‌ایم اما شاید یک تا دو سال طول بکشد تا این طرح‌ها عملیاتی شوند.

۶۲ درصد از مساحت کردستان را جنگل و مرتع تشکیل می‌دهد

بهزاد شریفی‌پور، مدیرکل منابع طبیعی کردستان، نیز به کردنامه می‌گوید: مساحت عرصه‌های طبیعی استان کردستان شامل جنگل و مرتع، یک میلیون و ۷۷۳ هزار هکتار است که حدود ۶۲ درصد از مساحت استان را جنگل و مرتع به خود اختصاص داده و این رقم معادل ۱.۷ درصد سطح منابع طبیعی کشور است.

وی می‌افزاید: سطح جنگل‌های این استان بیش از ۳۷۳ هزار هکتار بوده که ۲.۶۳ درصد از سطح جنگل‌های کشور را به خود اختصاص داده است. شهرستان مریوان وسعت بالایی از عرصه‌های طبیعی استان کردستان را به خود اختصاص داده و حدود ۸۵ درصد از پهنه جنگل‌های آن را درختان بلوط دربرگرفته است.

مدیرکل منابع طبیعی کردستان ادامه می‌دهد: در جنگل‌های استان کردستان، سه گونه بلوط شامل بلوط ایرانی (برودار)، مازودار و وی‌ول وجود دارد که از لحاظ تنوع گونه‌های بلوط، استان کردستان بیشترین تنوع را در بین استان‌های زاگرسی دارد.

شریفی‌پور اضافه می‌کند: درخت بلوط از قدیم‌الایام کاربرد مهمی در تغذیه انسان و دام داشته و تهیه آرد از بذر بلوط جهت پخت نان مهمترین کاربرد غذایی آن در گذشته بوده است. اجزای درخت بلوط شامل میوه، برگ و پوست آن شامل عناصر و ترکیباتی بوده که برای سلامتی انسان بسیار مفید است و میوه و برگ آن دارای خواص دارویی فراوانی است.

مدیرکل منابع طبیعی کردستان تصریح می‌کند: چوب بلوط بسیار سخت و مقاوم است و برای ساخت مبلمان، قایق سازی، صنایع دستی و موارد دیگر به کار می‌رود. همچنین از اجزای بلوط در صنایع آرایشی، بهداشتی، جوهرسازی، دباغی و غیره نیز استفاده می‌شود.

عامل انسانی، بیشترین تهدید جنگل‌های کردستان

شریفی‌پور می‌گوید: بخشی از آسیب‌هایی که امروزه جنگل‌ها را تهدید می‌کند ناشی از تغییرات اقلیمی از جمله گرمایش جهانی و افزایش دمای زمین بوده که ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای است. اما عمده تهدیدها انسانی بوده که ناشی از بهره‌برداری‌های غیراصولی جوامع محلی مانند قطع درختان بلوط و کاشت محصولات کشاورزی و باغی در جنگل، زراعت در زیر اشکوب جنگل، چرای مفرط دام، ذغال‌گیری از درختان بلوط، آتش سوزی جنگل، توسعه ناپایدار صنعتی و معدنی با قطع درختان چند صدساله بلوط و فروش چوب آن است. قطع درختان بلوط نیز به منظور تهیه چوب سوخت برای پخت و پز و گرمایش منازل هنوز در برخی روستاهای جنگلی که گازکشی نشده‌اند وجود دارد.

مدیرکل منابع طبیعی کردستان اضافه می‌کند: در مجموع عدم توسعه‌یافتگی استان کردستان از لحاظ زیرساخت‌های رفاهی و ایجاد شغل، همچنین مشکلات اقتصادی جوامع محلی و عدم درآمد کافی از مهمترین تهدیدهای جنگل‌های استان است.

شریفی‌پور تصریح می‌کند: در رابطه با حفظ جنگل‌های بلوط کردستان اقداماتی در حال انجام بوده و اقدامات دیگری نیز پیش‌بینی شده است که در بخش اکولوژیکی اقداماتی مانند حفاظت و احیای جنگل‌های بلوط، مبارزه با آفات جنگل، در بخش اجتماعی اقداماتی مانند تهیه طرح جنگلداری اجتماعی، ارتقای سطح آگاهی مردم در خصوص اهمیت حفظ جنگل با برگزاری دوره‌های آموزشی و ترویجی، تغییر دیدگاه مردم محلی نسبت به اقدامات اداره منابع طبیعی و جلب اعتماد و مشارکت آنها، در بخش اقتصادی اقداماتی مانند توانمندسازی جوامع محلی با اجرای طرح‌هایی همچون زراعت چوب و ارائه نهاده همچون تنور گازی، متل خورشیدی، نهال، بذر و آبشخور به صورت رایگان و در بخش مدیریتی اقداماتی مانند مدیریت مشارکتی جنگل که مبتنی بر لحاظ کردن نیازها، توقعات و نظرات مردم محلی در برنامه‌ریزی مدیریتی و تلفیق آن با اصول علمی جنگلداری بوده و به دانش بومی نیز توجه ویژه‌ای می‌شود که در حال انجام است.

وی می‌افزاید: در بخش‌های اکولوژیکی و مدیریتی با همکاری مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان کردستان (بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع) پژوهش‌های کاربردی جدید و مؤثری در حال انجام است.

مدیرکل منابع طبیعی کردستان خاطرنشان می‌کند: حفاظت از آب و خاک، ذخیره آب در سفره آب‌های زیرزمینی، جلوگیری از فرسایش خاک، تعدیل آب و هوا و تلطیف اقلیم استان، حفظ گونه‌های ارزشمند و منحصربفرد گیاهی و جانوری استان، کشاورزی پایدار، حفظ تنوع زیستی منابع طبیعی استان، جذب گرد و غبار هوا و آلودگی واحدهای صنعتی و معدنی، افزایش سرانه فضای سبز استان، ارتقای شاخص سلامت مردم استان، استفاده اصولی و پایدار جوامع محلی از جنگل و در نتیجه عدم مهاجرت آنها، جذب اکوتوریست‌های داخلی و خارجی و افزایش درآمد جوامع محلی از جمله اثرات مثبت جنگل‌های بلوط است.

جنگل‌های کردستان در مقیاس کلی صنعتی محسوب نمی‌شود

کامران چپی، عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار کردنامه اظهار می‌کند: جنگل‌های بلوط کردستان بیشتر در حوزه غرب استان همچون شهرهای مریوان، بانه، سروآباد، کامیاران و بخشی از سنندج واقع شده است.

وی می‌افزاید: اگر در مقیاس جهانی به اهمیت وجود جنگل‌ها نگاه کنیم می‌بینیم که پوشش گیاهی ۶۰ درصد اکسیژن مایحتاج انسان را تأمین کرده و هر هکتار جنگل به صورت میانگین ۲.۵ تِن اکسیژن در سال تولید می‌کند.

عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان ادامه می‌دهد: از نظر ارزش اکولوژیکی نیز می‌توان گفت که افزایش فضای سبز و سرسبزی برای منطقه از دیگر کارکردهای جنگل‌ها است که مردم می‌توانند برای تفریح و گردش خود به آن‌ها مراجعه کنند.

چپی اضافه می‌کند: یکی از اصلی‌ترین کارکردهای اکوسیستم‌های جنگلی، حفاظت از آب و خاک است که پوشش گیاهی و به ویژه درختان جنگلی مهمترین عامل حفظ خاک و آب در یک منطقه هستند.

وی می‌گوید: اگر در مقیاس پایین‌تر و به صورت محلی به اهمیت وجود جنگل‌ها نگاه کنیم می‌بینیم که برگ درختان بلوط منبع تأمین خوراک دام محسوب می‌شود و مردم محلی برای خوراک زمستانه احشام و دام خود از برگ این درختان استفاده می‌کنند. قسمت اعظمی از این جنگل‌ها نیز برای تولید ذغال استفاده می‌شود که منبع درآمد برای مردم محلی محسوب می‌شود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه خاطرنشان می‌کند: اما واقعیت این است که جنگل‌های استان کردستان و زاگرس در مقیاس کلی و نسبت به استانداردهای جهانی، جنگل‌های صنعتی محسوب نمی‌شوند و نباید برای تهیه صنایع چوب از آن‌ها استفاده کرد، چون میزان تولیدشان آنقدر نیست که اجازه داده شود درختان آنها را قطع کنند؛ اما متأسفانه به صورت قاچاق این کار انجام می‌شود و حتی برای تهیه ذغال نیز که به عنوان یک درآمد موقت مورد استفاده قرار می‌گیرد، علمی و درست نیست.

نقش جوامع محلی و انجمن‌های زیست محیطی نیز در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس بسیار مهم و انکارناپذیر است که نمونه آن را با فعالیت انجمن سبز چیای مریوان در خاموش کردن آتش‌سوزی‌ها و انجمن محیط زیست پاژین بانه با اجرای طرح پویش احیای جنگل‌های زاگرس در بانه شاهد بوده‌ایم.

گزارش از ویدا باغبانی