رازهای مگوی غول مرموز صنعت کردستان؛ از اظهارات استاندار کردستان درباب آلودگی هوای سنندج تا ابهام در اقدامات شرکت پتروشیمی و اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان / بخش سوم

کردنامه؛ صنایع مرتبط با پتروشیمی انواع مختلفی از آلاینده‌های شیمیایی را تولید می‌کنند که قادرند اثرات جبران ناپذیری بر اکوسیستم، محیط زیست و سلامت انسان داشته باشند، به همین دلیل پیوسته اخبار متعددی از وجود آلاینده‌های پتروشیمی و عوارض جانبی آن بر سلامت انسان و اکوسیستم ارائه شده که طبیعتاً نگرانی شهروندان و کنشگران را بدنبال خواهد داشت.

در ادامه گزارش های قبلی ضمن تاکید مجدد بر این نکته که یک‌طرفه به قاضی نرفته‌ایم و صرف سرمایه‌ زیاد، مزیت اشتغال‌زایی این مراکز و ارزش افزوده متاثر از آنها برای استان را نیز مد نظر داشته‌ایم، به موضوع خطرات احتمالی زیست‌محیطی واحد بزرگ پتروشیمی کردستان می‌پردازیم.

در گذشته در جانمایی و مکان‌یابی برخی از مجموعه‌های اقتصادی در سنندج که آلایندگی زیست‌محیطی دارند، دقت نشده است

اسماعیل زارعی کوشا استاندار کردستان در مورخ جمعه ۱۷ آذر ۱۴۰۲ در مراسم افتتاحیه پارک ۲۰ هکتاری روجیار در سنندج به موضوعی اشاره کرد که قابل توجه است.

وی اظهار کرد: “شهر سنندج با توپوگرافی خاص و کاسه‌ای که بین مجموعه کوه‌ها قرار گرفته الزامات خاص دارد و توجه به منابع طبیعی و منابع خدادادی به ویژه فضای سبز یک الزام و تکلیف برای تمام افرادی است که در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری نقش دارند.“

وی بدون اشاره به پتروشیمی کردستان افزود: “در دوره‌های گذشته در جانمایی و مکان‌یابی برخی از مجموعه‌های اقتصادی در سنندج که آلایندگی زیست‌محیطی دارند دقت نشده و این موضوع ما را با محدودیت‌هایی مواجه کرده است که باید بتوانیم این مشکلات را حل کنیم.“

صنعت پتروشیمی هرگز مزیت کردستان نبوده و نخواهد بود

فرزام بیدارپور معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان نیز در گفتگو با کردنامه با تایید اظهارات استاندار کردستان گفت: متاسفانه جانمایی واحد تولیدی پتروشیمی سنندج در مکان فعلی یک اشتباه بزرگ بوده و این اقدام عوارض جبران ناپذیری برای سلامت شهروندان سنندجی بدنبال دارد.

وی البته با انتقاد از تفکری که هنوز بدنبال احداث واحد دوم پتروشیمی در استان کردستان است، گفت: به باور من صنعت پتروشیمی هرگز مزیت کردستان نبوده و نخواهد بود و کسانی که در فکر ایجاد صنایع پتروشیمی و ذوب آهن در کردستان هستند با استراتژی آمایش سرزمین و توسعه مبتنی بر مزیت های محلی بیگانه هستند.

در سال هزار و چهارصد و یک ۲۳۸ مرگ منتسب به آلودگی هوا در سنندج به ثبت رسیده است

هرچند بیدار پور تصریح کرد که با وزارت نفت و هیئت دولت مکاتباتی انجام شده است که با تخصیص بنزین یورو ۴ به شهر سنندج از بار آلودگی این شهر بکاهند اما گفت که هنوز این مهم محقق نشده است و نیز به شهرداری یادآوری کرد هرچه در سطح شهر سنندج درخت بکارد باز هم کم است چون فقط در سال هزار و چهارصد و یک ۲۳۸ مرگ منتسب به آلودگی هوا در سنندج به ثبت رسیده است.

فارغ از اینکه استاندار کردستان در ادامه اظهارات خود در افتتاحیه پارک روجیار سنندج مبنی بر تلاش برای کاهش آلایندگی در شهر سنندج چه اقداماتی انجام داده است، اگر به اغراق نرفته باشیم خطرناکترین واحد تولیدی اقتصادی که در کاسه طبیعی شهر سنندج قرار گرفته است و می تواند منشا و ملجاء آلودگی شیمیایی باشد پتروشیمی کردستان است.

غفلت مرگبار یا اهمال عامدانه دستگاه های متولی امر پژوهش و تحقیقات در کردستان

کردنامه تا این لحظه برای کردنامه محقق نشده است که آیا مراکز دانشگاهی کردستان یا سازمان های متولی امر پژوهش همچون سازمان مدیریت و برنامه ریزی کردستان میزان آلودگی و آلایندگی آبی و خاکی و هوایی پتروشیمی کردستان را مورد پژوهش قرار داده اند یا خیر اما بطور کل تحقیقات انجام شده در مورد واحدهای پتروشیمی در ایران نشان می دهد نمونه‌هایی از آثار مختلف آلودگی ‌زیست‌محیطی، تخریب اکوسیستم،  تبدیل‌شدن برکه‌ها و رودخانه‌ها به مرداب به‌ دلیل رعایت نکردن اصول صحیح جای‌گیری و جانمایی مجتمع‌های پتروشیمی، بارور نشدن و از بین رفتن آبزیان احتمالی در مرحله نوزادی و استشمام آمونیاک موجود در هوا از سوی شهروندان و ساکنان مجاور واحدهای پتروشیمی به اثبات رسیده است.

اقامت در مناطق مسکونی مجاور با صنایع پتروشیمی منجر به افزایش ریسک ابتلا به سرطان کبد، ریه، مغز و خون خواهد شد

کردنامه پیشتر گزارشی از نتایج تحقیقات مرکز تحقیقات بیماری های غیر واگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه شیراز  تحت عنوان “آثار آلاینده­ های صنایع پتروشیمی بر محیط زیست و سلامت انسان” منتشر کرد که به حقایق خطرناکی اشاره می کند.

بر اساس آنچه در این گزارش آمده است “اقامت در مناطق مسکونی مجاور با صنایع پتروشیمی منجر به افزایش ریسک ابتلا به سرطان کبد، ریه، مغز و خون خواهد شد، هم چنین این آلودگی ها باعث ایجاد مشکلات باروری، عقیم شدن، سقط و تولد نوزادان دارای نقص ژنتیکی می شود.“

“بر اساس مطالعات و مستندات علمی ارایه شده در سال­ های اخیر، صنایع مرتبط با پتروشیمی انواع مختلفی از آلاینده ­ها را تولید می­ کنند که به صورت گاز، ذرات، لجن و پساب مایع در محیط زیست منتشر می کنند، این آلاینده ­ها شامل هیدروکربن­های آروماتیک چند حلقه ­ای (PAHs)، فلزات سنگین، بنزن و مشتقات آن، سولفور دی اکساید، نیتروژن دی­اکساید، هیدروژن سولفید، کربن منو اکساید و سایر مواد شیمیایی هستند که بیشتر آنها حتی در غلظت­های پایین نیز سمی بوده و قادرند اثرات سوء جبران ناپذیری بر اکوسیستم، محیط زیست و سلامت انسان داشته باشند.”

انتشار آلاینده‌های هوا توسط واحدهای پتروشیمی، بسیار مخرب و مرگ آور هستند

یک کارشناس علوم شیمیایی معتقد است: اگر به آلودگی‌ها و آثار منفی آلاینده‌های ناشی از فعالیت مجتمع‌های پتروشیمی نگاهی بیندازیم، یکی از مهم‌ترین آنها سرطان‌زایی و سمی بودن فاضلاب‌ها، زائده‌های خطرناک با میزان سم زیاد نظیر کلرین، انتشار آلاینده‌های هوا شامل اکسیدهای گوگرد، کربن، ترکیبات کلرینه، ازته و آمونیاک است که بسیار مخرب و مرگ آور هستند.

به گفته این کارشناس، پساب خارج شده از صنایع تولید پلاستیک گاهی می‌تواند حاوی آلاینده‌های فرار و سمی باشد و چرخه حیات آبی را مختل کند و در کل این مساله که صنایعی که با گاز و نفت سروکار دارند، منشأ آلودگی‌ محیط زیست هستند، بر کسی پوشیده نیست.

بسیاری از برنامه های کاهش آلودگی ها از جمله تکمیل تصفیه خانه ها و اجرای سیستم های بازچرخانی برای بازیافت پسماندهای تولیدی، بازیافت دی اکسید کربن و … جزو این برنامه هایی است که با اجرای آن بسیاری از آلودگی های هوا کاهش می یابد اما هیچکدام از آنها در پتروشیمی کردستان عملی نشده است.

با این تفاسیر بر کسی پوشیده نیست که احداث پتروشیمی فقط در ۵ کیلومتری شهر کاسه ای سنندج چه مخاطراتی برای زیست ساکنان این شهر ایجاد می کند و آنچه بیش از همه بعنوان اقدامات پیشگیرانه می تواند مدنظر باشد را شاید بتوان در شرح وظایف دانشگاه علوم پزشکی کردستان و اداره کل محیط زیست جستجو کرد.

اگر چه اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان علیرغم گذشت سالها از فعالیت هنوز حاضر به هیچ اظهارنظر رسانه ای و شفاف در مورد میزان آلودگی و آلایندگی واحد پتروشیمی کردستان نشده است اما مدیرکل این اداره چندی پیش در گفتگو با پایگاه خبری پژواک کردستان و جلو دوربین ادعا کرد که پتروشیمی کردستان تصفیه خانه فاضلاب دارد. این ادعای وحشتناک و کذب در حالی صورت گرفت که پتروشیمی کردستان تصفیه خانه فاضلاب ندارد. البته ایشان مهملی دوپهلو برای این ادعا دارد و غالباً عنوان تصفیه خانه را بصورت ایهام بکار می برد، ظاهراً منظور ایشان تصفیه خانه آب است که آب برداشتی از چاه فلمن حفر شده در حاشیه رودخانه را قبل از ورود به سایت پتروشیمی تصفیه می کند که صدالبته حق دارد عنوان “تصفیه خانه” را در معنی ایهام بکار ببرد چون به لطف اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان آبی را که شرکت پتروشیمی کردستان از طریق چاه فلمن در حاشیه رودخانه برداشت می کند آغشته به فاضلابی است که تصفیه خانه فاضلاب سنندج امکان تصفیه اش را ندارد و  بصورت بای پس وارد رودخانه می شود و در حقیقت آنچه تحت عنوان تصفیه خانه در این مجموعه وجود دارد تصفیه خانه آب ورودی است نه تصفیه خانه فاضلاب خروجی.

چند درصد الزامات زیست محیطی در پتروشیمی کردستان اجرایی شده است؟

کردنامه دریافته است که واحد تولیدی پتروشیمی کردستان قبل از اخذ مجوز تاسیس و شروع عملیات اجرایی، توسط دانشگاه دارای صلاحیت سازمان محیط زیست ارزیابی گردیده و سپس این دانشگاه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی مربوطه شامل رعایت الزامات زیست محیطی را اینگونه ارائه کرده است: مجتمع پتروشیمی کردستان می بایست تمامی الزامات مورد ارزیابی قرار گرفته را در زمان اجرا با نظارت یکی از شرکتهای بازرس و ناظر معتمد محیط زیست انجام دهد و گزارش تاییدیه این شرکت بازرس را بصورت ادواری به اداره کل محیط زیست استان ارائه نماید.

این مهم طی نامه ۱۲۸۶۱ مورخ ۱۹/۱۰/۸۶ از سوی اداره کل محیط زیست به پتروشیمی ابلاغ شده است ولی ظاهراً شرکت پتروشیمی برخی الزامات گزارش اولیه ازریابی زیست محیطی را نیز نادیده گرفته و اجرا ننموده است.

شرکت پتروشیمی کردستان در زمان اتمام عملیات اجرایی پروژه با دادن تعهدنامه محضری۲۲۲۲۳ مورخ ۱۲/۴/۹۶ مبنی بر اجرای تعهدات و الزامات بعد از بهره برداری، موفق به جلب رضایت اداره کل محیط زیست شده و نهایتاً طی نامه شماره ۲۰/۲۲۲۴/۹۶/ص مورخه ۱۷/۴/۹۶ موفق به اخذ پروانه بهره برداری به شماره ۱۰۸۴۴/۳۹۶ مورخه ۱۷/۴/۹۶ تحت عنوان تولید ۳۰۰ هزار تن پلی اتیلن با چگالی کمتر از ۹۴/۰ ، می گردد اما تا امروز و پس از گذشت قریب ۹ سال، هنوز برخی از این الزامات اجرایی نشده است. در ادامه اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان، ضمن عدم پیگیری تعهدات، ارزیابی و نظارت ادواری توسط سازمانهای ذیصلاح، تا فصل تابستان سال جاری، براساس خوداظهاری در سامانه مرتبط، پیوسته گواهی عدم آلایندگی را برای پتروشیمی کردستان صادر نموده است.

کردنامه دریافته است که شرکت پتروشیمی کردستان با توجه به مساحت ۱۳۱ هکتاری عرصه تحت تملک، می بایست ۲۵ درصد، یعنی حداقل ۳۳ هکتار فضای سبز و درختکاری ایجاد نماید.

کردنامه در راستای پیگیری مطالبات مخاطبان خود سوالاتی را مطرح می کند که امید می رود شرکت پتروشیمی کردستان و اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان به منظور تنویر اذهان و افکار عمومی پاسخ این سوالات را به مخاطبان کردنامه و شهروندان سنندجی ارائه نمایند.

۱) شرکت پتروشیمی کردستان به منظور پیشگیری از تکثیر گازهای آلوده و خطرناک چند هکتار فضای سبز احداث کرده است و پاسخ این موضوع را مستند به شهروندان و مخاطبان ارائه نمایند؟

۲) شرکت پتروشیمی کردستان به منظور کنترل نشر اتمسفری خصوصاً در مشعل سایت و در زمان تریپ و تعمیرات و همچنین به منظور کنترل گاز خروجی از استک راکتور که در زمان توقف کارخانه مواد شیمیایی بسیار خطرناک از جمله پروکساید را در هوا منتشر می کند، چه اقداماتی را انجام داده اند؟

۳) باتوجه به صنعتی بودن فاضلاب پتروشیمی و علیرغمِ الزامِ احداثِ تصفیه خانهِ فاضلابِ فرآیندی در داخل سایت پتروشیمی، شرکت پتروشیمی و اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان توضیح دهند که چرا این شرکت تاکنون تصفیه خانه فاضلاب صنعتی را احداث ننموده و فاضلاب شیمیایی این واحد تولیدی به چه طریقی تصفیه می شود؟

۴) از آنجائیکه در بند ۲-۱ قرارداد منعقده فی مابین شرکت پتروشیمی کردستان و شرکت آب و فاضلاب کردستان به شماره ۳۲/۵۶۷۷ مورخ ۲۸/۰۳/۱۳۹۲ در خصوص انشعاب فاضلاب واحد تولیدی پتروشیمی کردستان که توسط خط انتقال به تصفیه خانه فاضلاب سنندج متصل شده است، پساب اعلام شده ۱۲۰۰ متر مکعب در ماه یعنی روزی ۴۰ متر مکعب و کمتر از ۲ متر مکعب در ساعت عنوان شده و این حجمِ محدودِ فاضلاب فقط فاضلاب خانگی و انسانی را شامل می شود، اما سوال بعدی این است که ” اگر فاضلاب صنعتی شرکت پتروشیمی کردستان تصفیه می شود توسط کدام تصفیه خانه تصفیه می شود؟ و اگر تصفیه نمی شود چگونه و به چه طریقی دفع می شود؟

۵) آیا اساساً حوضچه تبخیر شرکت پتروشیمی کردستان در مدار قرار دارد یا خیر؟ و اگر در مدار قرار دارد آب بلودان کولینگ تاور که میبایست به حوضچه های تبخیر ارسال شود چگونه تصفیه می شود و لجن حاوی فلزات سنگین استحصال شده از این تصفیه چگونه دفع و یا بارگیری و حمل می شود؟

۶) نحوه نگهداری و مدیریت زباله های صنعتی از جمله مواد شیمیایی خطرناک، پلیمرهای ضایعاتی، جاذبهای مصرفی و…. چگونه است و آیا در محوطه شرکت پتروشیمی کردستان بصورت استاندارد نگهداری می شود یا خیر غیر استاندارد بوده و مواد شیمیایی بدون رعایت باند بتنی و سایبان و زیر نور خورشید در محوطه باز نگهداری می شود؟