عوامل موثر در برافراشتن پرچم اقلیم کردستان در کرکوک!

کرد نامه: در تاریخ ۲۸ مارس ۲۰۱۷ شورای استان کرکوک با اکثریت آرا رای به برافراشتن رسمی پرچم کردستان در مراکز و ادارات دولتی این استان داد. این تصمیم که با هیجان و شور خاصی در ساختمان اداری شورای کرکوک انجام گرفت با بایکوت لیست های عربی و ترکمانی این شورا مواجه گردید.

برافراشته شدن پرچم کردستان در استان مناقشه برانگیز کرکوک در این مقطع زمانی، این سوال اساسی را مطرح می نماید که چه عوامل و زمینه هایی موجب اقناع لیست برادری، بزرگترین لیست شورای استان کرکوک نموده است که این تصمیم مهم و پیامدساز را اتخاذ نماید؟ جهت پاسخ به این سوال بررسی عوامل و زمینه های داخلی و خارجی این تصمیم در سطح منطقه و عراق را اجتناب آمیز می نماید. قبل از اینکه به بررسی این عوامل پرداخته شود نیم نگاهی به مسئله کرکوک و مناطق تحت المنازعه میان دولت مرکزی عراق و دولت منطقه ای کردستان در تببین واقعی موضوع کمک شایانی می نماید.

کردها به عنوان اکثریت ساکنان ولایت موصل عثمانی و کردستان عراق امروزی، کرکوک را همواره بخشی جدایی ناپذیراز اقلیم کردستان عراق دانسته و در همان آغاز مبارزات خود در ربع اول قرن بیستم و در مواجهه با اشغالگران انگلیسی و سپس حکومت های مختلف عراق، خواهان حق تعیین سرنوشت مناطق کردنشین شمال عراق که شامل استان های سلیمانیه، اربیل، کرکوک و دهوک و همچنین مناطق کردنشین استان های نینوا (موصل)، دیاله و صلاح الدین بوده اند و تاکنون نیز، این حق را برای خود محفوظ دانسته و بارها از جانب مقامات دولت منطقه ای کردستان بر آن تأکید شده است. در یک قرن گذشته مسئله کرکوک همواره مذاکرات فی مابین کردها و دولت مرکزی عراق را در راستای حل مسئله کرد تحت تاثیر قرار داده و هر بار مسئله ی مناطق تحت المنازعه دو طرف را به رویارویی و جنگ کشانده است. قیام شیخ محمود برزنجی، مبارزات ملامصطفی بارزانی و بیانیه خودمختاری ۱۱ مارس ۱۹۷۰، مذاکرات اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی در سال ۱۹۸۴ و همچنین مذاکرات ماه چهارم ۱۹۹۱ میان جبهه کردستانی و دولت بعث عراق به دلیل معطل ماندن سرنوشت سیاسی و اداری کرکوک و مخالفت دولت مرکزی عراق در الحاق آن به کردستان همواره روابط لرزان میان کردها و دولت مرکزی عراق را متاثر ساخته است.

استان کرکوک دارای ترکیبی متنوع از ملیت های گوناگون است که در این میان کردها و ترکمنها خود را از ساکنان اصیل این استان قلمداد می نمایند و هرکدام با ادله و مستندات تاریخی مدعی هویت کردی و ترکمانی برای این استان می باشند. جدول ذیل بطور اختصار ادعای هرکدام از ملیت های کرد و ترکمن را در ارتباط با هویت کرکوک نشان می دهد:

هویت وجایگاه کرکوک از منظر کردها وترکمن ها

مدل: از نگارنده

مناقشه کرکوک یکی از مهمترین رقابت های ژئوپولیتیکی میان ملیتی ساکن در یک کشور با دولت مرکزی آن می باشد. کردهای عراق همواره کرکوک را بخش جدایی ناپذیر کردستان قلمداد کرده و اهمیت بسیار زیادی برای آن استان قائل می باشند در مقابل دولت مرکزی عراق نیز با توجه به جایگاه ژئواکونومیک آن استان حاضر به پذیرش خواست کردها در الحاق کرکوک به کردستان نشده است. جدول ذیل اهمیت ژئوپولیتیکی کرکوک را از منظر دولت مرکزی عراق و دولت منطقه ای کردستان نشان می دهد.

اهمیت ژئوپولیتیکی کرکوک از منظر دولت مرکزی عراق و دولت منطقه‌ای کردستان      مدل: از نگارنده

بی گمان برافراشته شدن پرچم کردستان در استان کرکوک از جانب استاندار و شورای استانی، دارای زمینه هایی داخلی و خارجی است که در این قسمت به طور اختصار به بررسی این زمینه ها می پردازم:

الف: زمینه های داخلی برافراشته شدن پرچم اقلیم کردستان در کرکوک

• قانونی شدن مناقشه کرکوک و ارائه راهکار جهت تعیین سرنوشت این استان مطابق با ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق.

ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق راه حل برون رفت از مناقشه کرکوک  و تعیین سرنوشت این استان را در چند مرحله تعیین نموده است که در صورت اجرای این ماده ی قانونی، حل مسئله کرکوک و دیگر مناطق تحت المنازعه بدون رویارویی و جنگ امکان پذیرمی باشد عدم تمایل دولت مرکزی عراق در اجرای این ماده ی قانونی، شورای استانی کرکوک را که اکثریت آن را کردها تشکیل می دهند وادار به برافراشتن پرچم کوردستان نمود که هدف از آن زیر فشار قرار دادن دولت مرکزی در راستای اجرای این ماده قانونی می باشد.

• قطع بودجه کردستان و سرد شدن روابط اقلیم و بغداد.

دوره ی دوم نخست وزیری نوری مالکی خاطره ی خوشایندی برای کردهای عراق در بر ندارد. در این دوره ی از حکومت مالکی، روابط اقلیم و بغداد به سردی گرائید و مالکی در اقدامی تلافی جویانه به صدور نفت از کردستان به ترکیه، بودجه کردستان را قطع نمود این اقدام همزمان با بروز پدیده داعش در عراق بود. قطع بودجه و هرینه های هنگفت جنگ با داعش و آوارگی میلیونی اتباع سوری و عراقی و رفتن بسیاری از آنها به اقلیم، زمینه ی مناسبی جهت طرح استقلال کردستان از عراق را فراهم نمود بدون شک استقلال کردستان بدون همراهی استان زرخیز کرکوک، وزن ژئوپولیتیکی کردستان را تنزل می دهد لذا احزاب کردی استارت استقلال خود را از کرکوک آغاز خواهند نمود.

• پدیده ی داعش و نقش موثر نیروهای پیشمرگه ی کردستان در محافظت از کرکوک.

در مثل است که «عدو سبب خیر گردد اگرخدا خواهد»، بدون شک ظهور داعش در عراق و سپس حمله آنها به کردستان و مقاومت کردها و نیروهای پیشمرگه ی کردستان و آغاز شکست هیمنه ی داعش از مناطق کردنشین، نام پیشمرگه ی کردستان را در جهان پرآوازه کرد. اقدام هوشیارانه ی نیروهای پیشمرگه ی در محافظت از کرکوک و کرکوکیان در غیاب و یا به عبارت دیگر فرار ارتش عراق از منطقه، اعتماد قاطبه ی مردم کرکوک از هر قوم و نژادی را برانگیخت و این مهم، زمینه ی مناسبی را جهت طرح مطالبات کردها در شورای استانی فراهم نمود.

• صدور نفت کرکوک از لوله انتقال نفت اقلیم کردستان به جیحان.

صدور بخش مهمی از نفت تولیدی استان کرکوک از مسیر انتقال نفت کردستان به جیحان و پرداخت ماهانه سهم پترو دلار از جانب اقلیم کردستان به استان کرکوک، زمینه ی بسیار مناسبی جهت مانوردهی کردها در موجه جلوه دادن دولت منطقه ای کردستان در استان کرکوک فراهم ساخته است.

• ایجاد گسل سنی مذهب میان دولت عمدتا شیعه بغداد و اقلیم کردستان.

واگذارشدن قدرت به شیعه ها بعد از سقوط رژیم صدام درسال ۲۰۰۳، بروز احساس به حاشیه راندگی از قدرت از جانب اهل سنت عراق و بروز اختلافات مذهبی و برخوردهای تبعی آن و همچنین همگراهی کشورهای عربی منطقه با اقلیت سنی عراق، زمینه ی دوری هرچه بیشترسنی های عرب از شیعیان عرب را فراهم ساخت. پدیده داعش و ویرانی مناطق سنی نشین عراق و عدم توجه دولت مرکزی عمدتا شیعه بغداد به مناطق سنی نشین، زمینه ی پدیدار شدن گسلی سنی مذهب در مناطق فی مابین بغداد و اربیل شده است. گرایش سنی های عرب به اربیل بعد از پناه داده شدن خیل عظیم آوارگان عرب در مناطق کردنشین، فشار کلیت اعراب عراق را در صورت استقلال کردستان و الحاق کرکوک به آن را خواهد کاست.

• آوارگی اعراب و مسیحیان و پناه داده شدن آنها درکرکوک و کردستان.

بدون شک آوارگی میلیونی هرجمعیتی در جهان واکنش های جهانی را برخواهد انگیخت. آوارگی اعراب مسلمان سنی و همچنین مسیحیان استان نینوا بعد از اشغال مناطق شان از جانب داعش و پناه دادن سخاوتمندانه آنها از جانب ملت کرد در اقلیم کردستان، واکنش های مثبت دولت های عرب منطقه و همچنین سازمان ملل و قدرت های جهانی را در پی داشت این اقدام کردها و آشنایی بیشتر افکار عمومی جهان با کرد و کردستان زمینه های خوبی در راستای طرح مطالبات تاریخی آنها را فراهم نموده است.

• مسئله ی همه پرسی استقلال کردستان عراق.

طرح همه پرسی استقلال کردستان از جانب مسعود بارزانی رئیس اقلیم، فضایی از امید به راهی از کشوری که فاقد علت وجودی است در میان کردها فراهم ساخته است. طرح استقلال کردستان که عمدتاً از جانب حزب دمکرات کردستان مطرح شده است زمینه ی رقابت حزبی میان حزب دمکرات و رقیب دیرینه اش اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی را فراهم ساخته است بی شک اعلام برافراشتگی رسمی پرچم کردستان درکرکوک که پایگاه سنتی اتحادیه میهنی می باشد به نوعی توازن قوا را در تبلیغاتی نمودن استقلال کردستان درپی خواهد داشت.

ب: زمینه های داخلی برافراشته شدن پرچم اقلیم کردستان در کرکوک

1. بین الملی شدن مسئله کردهای عراق بعد از حمله ی داعش.
2. نقش کردها در مقابله با تروریسم داعشی و همنوایی قدرت های جهانی با آنها.
3. گسسترش روابط اقلیم کردستان با کشورهای عربی تاثیرگذار در اتحادیه عرب.
4. نزدیکی اقلیم کردستان به ترکیه و زدوده شدن حساسیت های گذشته این کشور نسبت به کرکوک.
5. روابط دیپلماتیک اقلیم کردستان با قدرت های جهانی و دریافت سیگنال هایی مبنی بر توافق ضمنی آنها درصورت اعلام استقلال کردستان.

بدون شک اعلام برافراشته شدن رسمی پرچم کردستان در استان کرکوک از جانب شورای استانی آن، با واکنش هایی از جانب اقلیت های ترکمان و عرب کرکوک و همچنین دولت مرکزی عراق مواجه خواهد شد در این میان هرکدام از دولت های بغداد و منطقه ای کردستان خود را آماده ی پیامدهای واکنش های احتمالی خواهند ساخت. درصورت بروز جنگ و رویارویی میان اقلیم و بغداد، بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای نیز به انحای مختلف درگیر خواهند شد لذا با این شرایط بهترین گزینه ی ممکن جهت حل بحران احتمالی، اجرایی نمودن ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق با نظارت بین اللملی خواهد بود عملیاتی نمودن مرحله به مرحله ی این ماده قانونی، بروز هرگونه تنش میان کردهای کرکوک و اقلیم با دیگر اقلیتهای ساکن در استان کرکوک وهمچنین دولت مرکزی عراق را بطور چشم گیری کاهش خواهد داد. / فراتاب